Jiorgos Christakis
Η πανδημία, ο μακροχρόνιος εγκλεισμός χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα, η οικονομική κρίση φαίνεται να επηρεάζουν δραματικά τον κοινωνικό ιστό, και την κοινωνική συμπεριφορά γενικότερα. Αυτό όμως που φαίνεται ακόμη πιο επικίνδυνο είναι ότι καλλιεργεί αναπτύσσει βαθύτερες κρίσεις, οι οποίες μπορεί να έχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια και να παραμείνουν ακόμη και αν κάποια στιγμή όλα αυτά ξεπεραστούν. Αυτό συντελεί στην αποδόμηση και καταστροφή τελικά του κοινωνικού ιστού και των μελών του.
Τα βέβαια συνεπακόλουθα που τρομοκρατούν τους ανθρώπους, είναι η μακροχρόνια ανεργία και οι συνέπειές της, που βάζουν τους ανθρώπους αντιμέτωπους με πολύ σκληρές καταστάσεις και τους οδηγούν στην φτωχοποίηση, στην εξαθλίωση, στον ξεριζωμό, δηλαδή τη μετανάστευση, αλλά ακόμη και στο θάνατο.
Όταν γύρω μας υπάρχουν πηγές που συνεχώς μας βομβαρδίζουν, πολιτικοί που παίρνουν ακατανόητα μα προ πάντων αναποτελεσματικά μέτρα (όπως έχει αποδειχθεί περίτρανα), επιβεβαιώνοντας πως κάτι τρομακτικό καραδοκεί διαρκώς και παντού, είναι φυσικό να θεωρήσεις τελικά πως βιώνεις ένα διαρκές ρίσκο.
Λίστες τρομακτικών απειλών που αναρωτιόμαστε αν είναι κάπως ειλικρινείς, ή αν έχουν πια καταντήσει τόσο βαρετές που συνειδητά αρχίζουμε να τις αγνοούμε.
Για να μπορέσει λοιπόν να καλλιεργηθεί και να συντηρηθεί αυτή η «κουλτούρα του φόβου», πρέπει να υπάρξει επέμβαση στην ανθρώπινη σκέψη…
Κι έτσι επιτυγχάνεται η τρομοεπιβολή, και πείθεται μια ολόκληρη κοινωνία να παραδοθεί στο φόβο.
Κι ότι φοβάται το πείθεις και το ελέγχεις ευκολότερα.
Το μεγαλύτερο όπλο της τρομοεπιβολής είναι τα ΜΜΕ με αιχμή του δόρατος τα “δελτία των 8”, που σημαδεύουν κατ’ ευθείαν στον «απροστάτευτο» καναπέ μας..
Κι έτσι με αυτή την παγκοσμιοποιημένη τρομοεπιβολή θίγονται και απειλούνται όλες οι μορφές της κοινωνικότητας και της φυσικής επικοινωνίας των ανθρώπων.
Με άλλα λόγια αυτός φόβος του κορωναιού, δεν προκαλεί βλάβη μόνο στην υγεία μας αλλά είναι ολοφάνερο πως αν αυτό κρατήσει πολύ θα υπάρξουν σοβαρές «βλάβες», σε ιδέες, τρόπους ζωής, και σε δραστηριότητες των σύγχρονων κοινωνιών.
Ο ιός και κρίση που προκάλεσε έχουν θεωρητικά κάποια ημερομηνία λήξης, αν υπάρξουν και πολιτικές που θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικές προς αυτή την κατεύθυνση.
Όμως μια τέτοια κατάσταση δεν παράγει μόνο βραχυχρόνιους κινδύνους, παράγει και μακροχρόνιους, που είναι μόνιμοι και αυτό είναι το τραγικότερο όλων. Θα υποστηρίζαμε ότι οι μακροχρόνιοι κίνδυνοι, που επιδεινώνονται με την παρούσα κρίση, είναι πιο καταστροφικοί.
Σε οικογενειακό επίπεδο παρατηρούμε σοβαρές διαταραχές στον πυρήνα της οικογένειας, και κατ’ επέκταση σε ολόκληρη την κοινωνία.
Ο ιός αυτός έβαλε τους σπόρους κι ανέδειξε κάποιες μελλοντικές μορφές εξουσίας και φόβου που προεικονίζουν μια μετανεοφιλελεύθερη οργάνωση των σύγχρονων κοινωνιών, βασισμένη στους κανόνες του συνεχούς ελέγχου, της διαρκούς προφύλαξης και αντισηψίας, που θα στιγματίσουν και θα αλλάξουν την ταυτότητα των κοινωνικών σχέσεων αλλά και των σχέσεων με την οικονομία, την εξουσία, το κράτος, τον πολιτισμό και την επιστήμη…
Μια άλλη καταστροφή που παρατηρείται στις μέρες μας αφορά τη γνώση και την Παιδεία, και δεν θα αναφερθώ τον τρόπο αντιμετώπισης της εκπαίδευσης την περίοδο της καραντίνας, αλλά στην συνολικότερη πολιτική φιλοσοφία που έχει επιβληθεί στη χώρα μας, με το διωγμό της επιστημονικής σκέψης και δράσης από τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και την αντικατάστασή της από την «έρευνα» και το κυνήγι του κέρδους και της επαγγελματικής αποκατάστασης, που επιβλήθηκε από τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και έχει ως σκοπό να ικανοποιήσει ανάγκες ιδιωτικών επιχειρήσεων και κρατικών μηχανισμών και όχι να επιλύσει επιστημονικά προβλήματα. Η γνώση μπαίνει δηλαδή σε δεύτερη και τρίτη μοίρα και τελικά φτάνει να «αγνοείται».
Γίνεται γνώση εφήμερη, επιφανειακή και άκυρη όταν συνδέεται με την ολότητα, γιατί καταστρέφει την προοπτική δημιουργίας πολιτών με ανθρώπινο πρόσωπο, αφού μέσα από αυτήν ακυρώνεται η κριτική σκέψη και δημιουργούνται άνθρωποι τεχνοκράτες όργανα που υπηρετούν πιστά το σύστημα.
Ας τα έχουμε λοιπόν αυτά στο κεφάλι μας γιατί όλο αυτό δεν είναι μόνο μια ασθένεια, ένας ιός, μια καραντίνα, είναι μια «κοινωνικοοικονομικοπολιτισμικοψυχολογική» εμπειρία… που φαίνεται πως ανοίγει δρόμους για ένα πρωτόγνωρο και παράξενο μέλλον, που θα χρειαστεί να σταθούμε απέναντί του, να αντιδράσουμε και να το αντιμετωπίσουμε….
Γιώργος Χρηστάκης