Πώς οι ελληνικές πηγές ενέργειας έχουν αναξιοποίητο δυναμικό

του Κωνσταντίνου Παπαγιάννη

Η γεωγραφία της χώρας την καθιστά πρωτεύουσα περιοχή για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά εμποδίζει τα σχέδια για μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων

Ο Άγιος Γεώργιος περιγράφεται από τον ιδιοκτήτη του Terna Energy ως το πρώτο παραλιακό αιολικό πάρκο της Ελλάδας με “υπεράκτια χαρακτηριστικά” – και η διαδρομή 10 λεπτών με το ελικόπτερο για να φτάσει σε αυτό καθιστά σαφές το γιατί.

Το στενό, απότομο και τραχύ νησί πίσω από το Αιγαίο. Κατά μήκος της κορυφογραμμής, τα πτερύγια 55 μέτρων των 23 ανεμογεννητριών στρέφονται έντονα: ο άνεμος εδώ είναι πολύ πιο έντονος από ό, τι στην ηπειρωτική χώρα, που απέχει 20 χιλιόμετρα μακριά.

Ο Ιωάννης Κουρής, ένα από τα στελέχη της Ternaπου βοήθησε στην ίδρυση του αιολικού πάρκου, παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα της τοποθεσίας: βρίσκεται κοντά στην ακτή, είναι ακατοίκητο (αν και με έχουν εντοπιστεί αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν ανασκαφεί προσεκτικά) και οι επικρατούντες άνεμοι. Το αεράκι χτυπά από το βορρά το 80% του έτους, καθιστώντας τον προσανατολισμό του Αγίου Γεωργίου ιδανικό για την αιολική ενέργεια.

Το αιολικό πάρκο δυναμικής 73MW στον Άγιο Γεώργιο, το οποίο κοστίσε 150 εκατομμύρια ευρώ και ξεκίνησε την λειτουργία του το 2017, παράγει αρκετό ηλεκτρικό ρεύμα κάθε χρόνο για 40.000 νοικοκυριά. Η Terna εξακολουθεί να επενδύει, δημιουργώντας καταλύματα για τη χούφτα των μηχανικών και του προσωπικού υποστήριξης που εργάζονται εκεί σε βάρδιες δύο εβδομάδων. Συνολικά η εταιρεία διαθέτει 536MW αιολικών πάρκων στην Ελλάδα. Η χώρα διαθέτει συνολικά 2.860 MW, που παράγει 6.300 GWh ετησίως.

Οι σχολιαστές της βιομηχανίας ενέργειας λένε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να επωφεληθεί από την εγκατάσταση ανεμογεννητριών όπως σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, όπως η Βόρεια Θάλασσα, όμως η κυβέρνηση της Ελλάδας απαγόρευσε την υπεράκτια ανάπτυξη το 2010.

“Υπάρχει σημαντικό δυναμικό στις ελληνικές θάλασσες, αν και δεν είναι τόσο εύκολο από τεχνολογικής απόψεως, λόγω του μεγάλου βάθους”, λέει ο Γιώργος Περιστέρης, διευθύνων σύμβουλος της Terna. “Είχαμε αναπτύξει έναν μεγάλο αγωγό έργων. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση αποφάσισε να σταματήσει όλες τις ιδιωτικές εγκαταστάσεις ανοικτής θάλασσας. ” Ένας άλλος λόγος που υποδεικνύουν άλλοι στον κλάδο είναι η αντίθεση της ισχυρής τουριστικής βιομηχανίας της Ελλάδας.

Σήμερα, η Ελλάδα έχει φιλοδοξίες να αποτελέσει ενεργειακό κόμβο για την περιοχή. Η γεωγραφία και το κλίμα της υποδηλώνουν πολλές δυνατότητες για την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας: άφθονη ηλιοφάνεια, πλαγιές βουνών και τεράστια ακτογραμμή με χιλιάδες νησιά, πολλά από τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ηλιακή και αιολική ενέργεια.

Όσον αφορά τις παραδοσιακές πηγές ενέργειας, η χώρα ελπίζει για περαιτέρω ανακαλύψεις πετρελαίου, βασιζόμενη στην παραγωγή που ξεκίνησε το 1981 στον Πρίνο στα βορειοανατολικά της χώρας. Ο Πρίνος ανήκει στην Energean, μια εταιρεία με ρίζες στην Ελλάδα που αναγράφεται στο Λονδίνο από το 2016 και είναι τώρα στον χρηματιστηριακό δείκτη FTSE 250. Το τελευταίο πηγάδι του Energean στον τομέα ξεκίνησε την παραγωγή τον Απρίλιο. Η παραγωγή φέτος από τον τομέα αναμένεται να είναι περίπου 5.500 βαρέλια ημερησίως.

Η χώρα αποτελεί επίσης σημείο σύγκλισης για διάφορα τμήματα περιφερειακής ενεργειακής υποδομής. Μεταξύ των σχεδίων, ο πιο προηγμένος είναι ο αγωγός Trans Adriatic (TAP) ύψους 4,5 δις ευρώ, ο οποίος από το 2020 θα φέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Ελλάδας στην Αλβανία και την Ιταλία. Το έργο – μια διεθνής κοινοπραξία υπό την ηγεσία της βρετανικής πετρελαϊκής εταιρίας BP και της Socar, της κρατικής εταιρείας φυσικού αερίου της Αζερμπαϊτζάν – αποτελεί μέρος της πρωτοβουλίας Southern Gas Corridor, με στόχο τη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο.

“Το έργο μας – που συνδέει μια νέα πηγή φυσικού αερίου με ευρωπαϊκά δίκτυα – αποτελεί σημαντική συμβολή στην Ελλάδα να γίνει διεθνής αεροπορικός κόμβος”, λέει η Κατερίνα Παπαλεξανδρή, υπεύθυνη χώρας για την TAP. Ο αγωγός μήκους 880 χλμ. Θα έχει ετήσια δυναμικότητα 10 δις κυβικά μέτρα, εκ των οποίων η Ελλάδα αναμένεται να λάβει 1 δισεκατομμύριο δολάρια.

Εν τω μεταξύ, η Ρεβυθούσα, τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου κοντά στην Αθήνα που ανήκει στην πρόσφατα ιδιωτικοποιημένη εταιρεία μεταφοράς φυσικού αερίου Desfa, είναι ένας σημαντικός κόμβος για τα Βαλκάνια. Φέτος «η βελόνα θα αρχίσει να κινείται» για την Ρεβυθούσα μετά από μια επέκταση το 2018, λέει ο Fernando Kalligas Castiella, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Desfa.

«Πιστεύουμε ότι υπάρχει μεγάλη αξία στην Ελλάδα – υπάρχουν ακόμα πολλά να αναπτυχθούν», λέει ο Καλλιγάς, ο οποίος είναι επίσης εκπρόσωπος χώρας για τον Enagás, έναν από τους επενδυτές του TAP.

Όσον αφορά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, η Exxon και η Total διερευνούν λίγο έξω από την Κρήτη, καθώς και ένας αγωγός φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, ο οποίος θα περιλαμβάνει την Ελλάδα, η οποία πλησιάζει τη βιωσιμότητα καθώς η εξερεύνηση αποδίδει περισσότερες ανακαλύψεις από την Κύπρο και το Ισραήλ.

Ένας τέτοιος αγωγός “θα έκανε τεράστια διαφορά – θα παρείχε πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά για όλους στην περιοχή”, λέει ο Μάθιος Ρήγας, διευθύνων σύμβουλος της Energean, ο οποίος βλέπει τα αέρια του πετρελαίου στα ύδατα του Ισραήλ ως πηγή ανάπτυξης. Λέει ότι η Energean ενδιαφέρεται να επενδύσει “οπουδήποτε μπορώ να πετάω εντός τριών ωρών από την Αθήνα”.

Ωστόσο, ο Ρήγας παραπονιέται για την έλλειψη ενός ευρύτερου οικοσυστήματος πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ελλάδα και λέει ότι η χώρα χρειάζεται “μία ή δύο επιτυχίες” για να προσελκύσει περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις. «Είμαστε ακόμα ο μοναδικός παραγωγός στην Ελλάδα», λέει. Ο Ρήγας πιστεύει ότι οι πολιτικοί αποθάρρυναν τις ξένες εταιρείες με την κριτική τους στον κλάδο. “Αυτό δεν βοηθά στην προσέλκυση επενδύσεων στη χώρα. Για να δημιουργήσετε μια βιομηχανία χρειάζεστε περισσότερους παίκτες. Θέλουμε η χώρα να δημιουργήσει το κατάλληλο σταθερό περιβάλλον.

“Αρχίζουμε να βλέπουμε τις μεγαλύτερες εταιρείες να έρχονται στη χώρα, αλλά για να τους κρατήσουμε, οι πολιτικοί πρέπει να καταλάβουν ότι πρέπει να υπάρχει σταθερότητα και συνέπεια στα μηνύματά τους”.

Ο ενεργειακός τομέας της Ελλάδας εξακολουθεί να περιορίζεται από τα προβλήματα σύνδεσης της ευρύτερης περιοχής που θεωρείται περίπλοκη. Συμπλέγματα των νησιών βρίσκονται στην πραγματικότητα εκτός του δικτύου και εξαρτώνται από την ακριβή παραγωγή ενέργειας βασισμένη στην καύση πετρελαίου.

Επιπλέον, στην αγορά κυριαρχεί η κρατική ΔΕΗ, η οποία κατέχει περίπου τα δύο τρίτα της παραγωγικής δυναμικότητας και δεσπόζει στην προμήθεια ενέργειας στα νοικοκυριά. Οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι τροφοδοτούνται από λιγνίτη – μια βρώμικη, εγχώρια παραγωγή άνθρακα – είναι μερικές από τις μεγαλύτερες πηγές ενέργειας της χώρας: το 2016, ο λιγνίτης αντιπροσώπευε περίπου το 30% της ελληνικής παραγωγής ενέργειας.

Μια προσπάθεια να πουληθούν τρία από τα εργοστάσια με καύση λιγνίτη της ΔΕΗ – μια συναλλαγή που ζήτησε η Ελλάδα από τους πιστωτές της – απέτυχε τον Φεβρουάριο. Μια άλλη ώθηση αναμένεται για τον Απρίλιο, εξαρτώμενη από τις κρίσεις σχετικά με τη δικαιοσύνη οποιωνδήποτε προσφορών αλλά χωρίς αποθεματικό τίμημα. “Είναι ζωτικής σημασίας, στρατηγικά, να πουλάμε”, λέει ο Γιώργος Σταθάκης, υπουργός Ενέργειας.

Οι περιβαλλοντικοί αγωνιστές θα προτιμούσαν την Ελλάδα να απομακρυνθεί από το λιγνίτη κλείνοντας τα εργοστάσια. Στο παρόν στάδιο, το εθνικό ενεργειακό σχέδιο θέτει την Ελλάδα σε στόχο μείωσης της παραγωγής λιγνίτη στο 16% μέχρι το 2030, με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της υδροηλεκτρικής ενέργειας, προβλέπουν την παραγωγή στο 58%.

Για να επιτευχθεί αυτή η φιλοδοξία, οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται στο εγχώριο δίκτυο μετάδοσης της Ελλάδας είναι υψίστης σημασίας. Καλύτερες διασυνδέσεις “θα επιτρέψουν στα νησιά να παράγουν περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας”, λέει ο Σταθάκης. “Αυτή τη στιγμή είναι κολλημένοι.”

Ο Μάνος Μανουσάκης, διευθύνων σύμβουλος του ιδιοκτήτη του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας ADMIE, αναφέρει μέχρι το 2028 την επένδυση ύψους 4,2 δισ. Ευρώ, με το κέντρο να είναι η πρώτη σύνδεση με την Κρήτη, το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο νησί της Ελλάδας. Ένα καλώδιο θα τεθεί σε λειτουργία το επόμενο έτος και μια επιπλέον διασύνδεση μεγαλύτερης δυναμικότητας στην περιοχή της Αθήνας θα κοστίσει 1 δισ. Ευρώ και προγραμματίζεται για το 2022.

Η Κρήτη, λέει ο Μανουσάκης, θα μπορούσε να εξοικονομήσει 400 εκατομμύρια ευρώ ετησίως – το κόστος επιβαρύνει τώρα όλους τους Έλληνες καταναλωτές συνδεδεμένους στο εθνικό δίκτυο, οπότε απόσβεση της σύνδεση Κρήτης-Αθηνών θα έχει πραγματοποιηθεί μέσα σε τρία χρόνια. Μια άλλη πηγή στον τομέα της ενέργειας λέει: “Η στιγμή που θα διασυνδεθεί η Κρήτη πρόκειται να υπάρξει μεγάλη απογείωση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας”.

Περαιτέρω επενδύσεις θα συνδέσουν τις Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες, σύμφωνα με τον Μανουσάκη. “Αυτά είναι έργα που έπρεπε να έχουν γίνει πριν από χρόνια”, λέει.

Μια πρόσφατη δημοσίευση από τη Νεκταρία Καρακατσάνη, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΡΑΕ, αναφέρει ότι η αλλαγή και ο ανταγωνισμός αρχίζουν να παίρνουν θέση. Σημειώνει ότι η Ελλάδα έχει τώρα πιο ισχυρό και αξιόπιστο ενεργειακό δίκτυο, ενώ οι καταναλωτές έχουν περισσότερες επιλογές – με 20 μικρότερους προμηθευτές ενέργειας να κατέχουν μερίδιο αγοράς 22%, έναντι 2% το 2015.

Ο κ. Σταθάκης εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια περίοδος μετασχηματισμού, αλλά επισημαίνει ότι οι επενδυτές ανησυχούν για την ταχύτητα της αδειοδότησης και τη σαφήνεια της νομοθεσίας. “Έχουμε ένα ισχυρό ιστορικό επενδύσεων στην ενέργεια”, λέει. “Έχουμε κάνει πολλές μεταρρυθμίσεις.”

Πηγή: Financial Times