Περί θεωριών συνωμοσίας

Αν και η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη από συζητήσεις γύρω από τις θεωρίες συνωμοσίας, είναι αναγκαίο να αναφερόμαστε με σαφήνεια στο τι είναι θεωρίες συνωμοσίας και στο τι δεν είναι. Οι θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι το ίδιο πράγμα με τις συνωμοσίες. Οι συνωμοσίες είναι πραγματικά μυστικά σχέδια, που καταστρώνονται και/η εκτελούνται από δυο ή περισσότερα άτομα.

Οι θεωρίες συνωμοσίας, από την άλλη, είναι νοητικά κατασκευάσματα. Είναι τρόποι σκέψης, πρότυπα που προβάλλονται πάνω στο κόσμο για να δώσουν την εικόνα τάξης σε γεγονότα.

Στην απλούστερη μορφή τους, οι θεωρίες συνωμοσίας μερικές φορές επιδιώκουν μόνο να εξηγήσουν ένα μεμονωμένο γεγονός, για παράδειγμα, μια συντριβή αεροπλάνου ή μια δολοφονία. Ωστόσο, πολλές θεωρίες συνωμοσίας είναι πολύ πιο φιλόδοξες και επιδιώκουν να προβάλουν τάξη (ακολουθία) σε ένα ευρύ φάσμα φαινομένων που μπορεί να περιλαμβάνουν ολόκληρες χώρες, ολόκληρες περιοχές, ή δεκαετίες ιστορίας.

Αυτά τα νοητικά κατασκευάσματα λένε πως κάποια μικρή ή μεγάλη μυστική ομάδα έχει προκαλέσει, μέσα από ειδικά μέσα, δυνάμεις, ή χειραγωγήσεις, εμφανή και κακά γεγονότα των οποίων η πραγματική αιτία δεν είναι γνωστή στους ανθρώπους. Μόνο οι συνωμοσιολόγοι, με την πρόσβαση τους σε ειδική γνώση, θεωρείται πως ξέρουν την αλήθεια.

Η πίστη αυτή στην κατοχή διαβαθμισμένης γνώσης τους μετατρέπει σε αυτοπροσδιορισμένη ελίτ, διαφοροποιημένη από αυτό που συχνά βλέπουν ως το αδαές, σαν κοπάδι δημόσιο. Είναι, πραγματικά, αυτή η αίσθηση κατοχής γνώσης που οι άλλοι στερούνται που αποτελεί μαξιλάρι ασφαλείας που προστατεύει μερικώς τους πιστούς από τις πιθανώς καταστροφικές συνέπειες των στοιχείων διάψευσης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι αντιδιαμετρικά αντίθετες σε σχέση με τις επίσημες ή καθιερωμένες εξηγήσεις. Κατά συνέπεια, αποτελούν εναλλακτικές ή αποκλίνουσες απόψεις. Ως τέτοιες, συγκρούονται με οποιαδήποτε διαθέσιμη ορθοδοξία πάνω στο ζήτημα. Ο βαθμός στον οποίο αποκλίνουν από αυτή την ορθοδοξία, καθορίζει το βαθμό στον οποίο θεωρούνται απαράδεκτες, άκυρες, ανόητες, ξεπερασμένες, ή επικίνδυνες. Αυτή η απόκλιση από την ορθοδοξία μπορεί να οδηγήσει στο να αγνοηθούν οι θεωρίες συνωμοσίας, αλλά πιο συχνά απορρίπτονται ενεργά.

Απόσπασμα από άρθρο του Michael Barkun, στο περιοδικό Diogenes