Ο Κώδικας των Δελφών
Του Αλέξανδρου Π. Μαλλιά*
Φωτογραφία: Ευγενική παραχώρηση του κ. Μαλλιά στον «Ε.Κ.»
ΔΕΛΦΟΙ. Βρέθηκα πάλι στον μαγευτικό αυτό και ιερό συνάμα χώρο των Δελφών. Χάρις στο VIII Οικονομικό Φόρουμ. Μου δίδει τη δυνατότητα να αναζητήσω τα στοιχεία της ισορροπίας, του μέτρου και της αρμονίας που τόσο απουσιάζουν εν οίκω, εν δήμω και ανά την οικουμένη. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήδη από τη δεκαετία του ’60, ταυτόχρονα με τη Συμφωνία Σύνδεσης της Ελλάδος με την ΕΟΚ, αποφάσισε την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου των Δελφών. Συνεστήθη τελικά με Νόμο το 1977, λειτουργώντας υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ταυτόχρονα σχεδόν με τη σύσταση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού –το οποίο δυστυχώς σήμερα κάποιοι υστερόβουλα υπονομεύουν- και τον σχεδιασμό και χρηματοδότηση των εμβληματικών αρχαιολογικών ανασκαφών του Μανόλη Ανδρόνικου.
Το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών είναι πλέον καταξιωμένο ως το σημαντικότερο διεθνές πολιτικό/οικονομικό δρώμενο που φιλοξενεί η Ελλάδα. Μία πολύτιμη παρακαταθήκη του ιδρυτού του κ. Συμεών Τσομώκου. Τυχερός που μετέχω. Πριν ξεκινήσω το δελφικό ταξίδι επιλέγω τα δρώμενα που θα παρακολουθήσω. Είναι πολλά και οι ομιλητές πολλοί. Αυτό είναι το απόλυτο πλεονέκτημα και το χαρακτηριστικό της επιτυχίας του τετραήμερου Φόρουμ (26-29 Απριλίου). Εχεις τη δυνατότητα και το δικαίωμα της επιλογής. Ζεις την αποθέωση του διαλόγου, της πνευματικής καλλιέργειας και της ευπρέπειας του λόγου.
Εκεί εν μέσω μίας τοξικής από συγκεκριμένες παρατάξεις προεκλογικής περιόδου συναντήσαμε την άλλη Ελλάδα. Όχι, εν τέλει η ίδια Ελλάδα είναι. Απλά οι πολιτικοί ταγοί μας έχουν διαφορετικό κώδικα συμπεριφοράς. Ενσωματώνονται στο δελφικό περιβάλλον αποφεύγοντας τους περιττούς χρησμούς και τη σύγκρουση. Η Ελλάδα της αυτοπεποίθησης, της αισιοδοξίας, της δημιουργίας, της ύλης και του πνεύματος συναντάται στους Δελφούς. Συνομιλεί με τους εκπροσώπους της οικουμένης.
Οταν η «Υβρις» απειλεί να κυριαρχήσει εν Δήμω εν Οίκω και ανά την Οικουμένη στον δημόσιο λόγο στα του Οίκου μας, στα της Πόλεώς μας και στα της Οικουμένης πράγματα, τότε οι Δελφοί παρέχουν ασφαλές καταφύγιο. Ούτε φιλόλογος, ούτε φιλόσοφος, ούτε καν κλασικιστής είμαι. Ως οιονεί παρείσακτος μετέχω ως ομιλητής της ενότητας των κλασικών. Αισθάνομαι ότι εκεί κυρίως έχω κάτι να πω κυρίως όμως να διδαχθώ.
Κατά τη θητεία μου ως διπλωμάτης της Ελλάδος στις Ηνωμένες Πολιτείες -στον ΟΗΕ στην τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα και στην πρεσβεία μας στην Ουάσιγκτον στην πρώτη δεκαετία του 21ου– διαπίστωσα την επίδραση των κλασικών και σε σύγχρονες αμερικανικές σχολές πολιτικής σκέψης. Μία κυρίαρχη σχολή ηγεμονικής στρατηγικής -εδώ και δεκαετίες θεωρεί και επαίρεται ότι εμπνέεται και επηρεάζεται από τις δημηγορίες του Θουκυδίδη-άφησε στις αρχές του 21ού αιώνα το πανίσχυρο μεν αμφιλεγόμενο δε διεθνές αποτύπωμά της.
Η σχολή των νέο-συντηρητικών στις Ηνωμένες Πολιτείες και οι από πανεπιστημιακού και πολιτικού άμβωνα κήρυκές της έχουν καταγραφεί στη σύγχρονη αμερικανική ιστορία ως η Ομάδα των «Vulcans» (Ηφαιστοι). Ας αφήσουμε όμως τον Ηφαιστο. Αναζητούμε τον Δελφικό Ναό του Απόλλωνα. Βέβαιον είναι ότι δεν υπάρχει ούτε Βίβλος των Δελφών ούτε οι Δέκα Εντολές. Εδώ όμως στον αενάως ιερό αυτό χώρο η κλασική Θρησκεία των Δελφών γνώρισε μια ιστορικών διαστάσεων δύναμη επιρροής.
Η παγκόσμιος ισορροπία και η μεταπολεμική αρχιτεκτονική έχουν κλονισθεί. Η προσήλωση στο «παν μέτρον άριστον» απουσιάζει και στην Ελλάδα. Τα λεγόμενα Δελφικά Προστάγματα ή Παραγγέλματα ή Εντολές, που αποδίδονται κυρίως στους Επτά Σοφούς της Αρχαιότητας, Delphic Maxims αγγλιστί, Commandements ou Ordres des Delphes γαλλιστί, γραμμένα στον χώρο του Ναού του Απόλλωνος θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν επίκαιρο κώδικα συμπεριφοράς. Τον αποκαλώ Κώδικα των Δελφών.
Στόχος μου δεν είναι η ανάλυσή τους. Επιχειρώ να αναδείξω την αξία της σημερινής τους εφαρμογής. Από τα 147 καταγεγραμμένα από τον Ιωάννη Στοβαίο προστάγματα προβαίνω στην επιλεκτική μεν αντιπροσωπευτική δε ομαδοποίηση εκείνων που θεωρώ ότι πρέπει να επιστρέψουν ως κώδικας συμπεριφοράς.
Ειδικότερα:
Α. Εν Οίκω:
-Γονείς αιδού – Σεβάσου τους γονείς σου
-Εστίαν τίμα – Τίμα το σπίτι σου
-Αρχε σεαυτού – Ελεγξε τον εαυτό σου
-Παιδείας αντέχου – Αντεχε την εκπαιδευτική δυσκολία
-Σοφίαν ζήλου – Να ζηλεύεις την σοφία
-Υιούς παίδευε – Εκπαίδευε τα παιδιά σου
-Σοφοίς χρω – Συμβουλεύσου τους σοφούς
-Ευγνώμων γίνου – Να είσαι ευγνώμων
-Γήρας προσδέχου – Αποδέξου τα γηρατειά
-Πρεσβύτερον αιδού – Σεβασμό στους μεγάλους
-Νεώτερον δίδασκε – Δίδασκε τους νεότερους
-Μέσος δίκαιος – Ως μεσήλικας να είσαι δίκαιος
Β. Εν Δήμω:
-Γνώθι σεαυτόν – Να ξέρεις τον εαυτό σου
-Νόμω πείθου – Πειθάρχησε στον νόμο
-Ηττώ υπέρ Δικαίου – Δέξου την ήττα από το Δίκαιο
-Ψέγε Μηδένα – Κανένα μην κατηγορείς
-Εύφημος ίσθι Να έχεις καλή φήμη
-Μηδέν άγαν – Να τηρείς το μέτρο
-Χρόνου φείδου Μην σπαταλάς τον χρόνο
-Γνους πράττε – Αν γνωρίζεις πράξε
-Υφορώ μηδένα – Μην υποτιμάς κανένα
-Δικαίως κτω – Να κατέχεις κατά Δίκαιο
-Πλούτει δικαίως – Πλούτιζε κατά το δίκαιο
-Όνειδος έχθαιρε – Αντιτάξου στο όνειδος
-Κρίνε δίκαια Κρίνε κατά τρόπο δίκαιο
- Ως διπλωμάτης θεωρώ τα ακόλουθα Προστάγματα ως αναγκαία και απαραίτητα για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής και για τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας:
-Το Συμφέρον θηρώ – Επιδίωκε το συμφέρον σου
-Εχθρούς αμύνου – Να αμύνεσαι κατά εχθρών
-Θνήσκε υπέρ Πατρίδος
-Ιδια φύλαττε – Προστάτευε όσα σου ανήκουν
-Αλλοτρίων απέχου – Μην επιθυμείς τα αλλότρια
-Ικέτας αιδού – Να σέβεσαι τους ικέτες
-Ο μέλλεις, δος – Ο,τι σχεδιάζεις να το κάνεις
-Κριτήν γνώθι – Γνώριζε αυτόν που σε κρίνει
-Εγγύην φεύγειν – Απόφευγε τις δεσμεύσεις
-Εριν μίσει – Να μισείς τις έριδες
-Βίας μη έχου – Μην χρησιμοποιείς βία
-Αρρητον κρύπτε – Να κρύβεις τα απόρρητα
-Επί ρώμην μη καυχώ – Μην καυχιέσαι ως ισχυρός
-Κινδύνευε φρονίμως – Ριψοκινδύνευε με σύνεση
H ανισορροπία, η ασυμμετρία και η δυσαρμονία στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή μας υποχρεώνουν να ξαναδούμε την αξία των δελφικών παραγγελμάτων, του Δελφικού Κώδικα (the Delphi Code). Ο Αγγελος Σικελιανός, στο εμβληματικό του ποίημα το «Πνευματικό Εμβατήριο», γραμμένο το 1945 μετά την πτώση του ναζισμού, θέλησε να αναδείξει και να αντιπαραθέσει το ελληνικό φως, τον ήλιο μας απέναντι στο ναζιστικό σκότος. Την αντιπαράθεση αυτή φωτός – σκότους ας έχουμε κατά νου και σήμερα. H απειλητική «Υβρις» που καθημερινά συναντάμε μπροστά μας, η περιθωριοποίηση των πανανθρώπινων αξιών και το σκοτάδι που έχει επιβληθεί με τη χρήση ωμής βίας στην Ουκρανία, στην Κύπρο και αλλού επιβάλλουν την πνευματική μας αφύπνιση.
* Διασκευή ειδικά για τον «Εθνικό Κήρυκα» της ομιλίας στους Δελφούς του πρώην πρέσβη της Ελλάδος στις ΗΠΑ (2005-2009) Αλέξανδρου Μαλλιά.