Turkey’s maritime ambitions a source of conflict in the Eastern Mediterranean – Οι θαλάσσιες φιλοδοξίες της Τουρκίας ως πηγή συγκρούσεων στην Ανατολική Μεσόγειο

Costas Kyprios, Analyst, EastMed Strategic Studies Institute

Over the past decade, Ankara has embarked on an ambitious maritime strategy, encapsulated in the concept of the “Blue Homeland” (Mavi Vatan), signaling its determination to assert its influence in regional waters. These ambitions are reshaping Turkey’s naval capabilities, its diplomatic stance, and the geopolitics of surrounding seas bringing her in direct conflict not only with Greece and Cyprus that preserves decades long hostilities, but also with Eastern Mediterranean powers Israel and Egypt and even France.

At the core of this naval expansion stand the concept of the “Blue Homeland” doctrine, introduced by retired Admiral Cem Gürdeniz, and highlighting Turkey’s maritime aspirations. This strategy envisions a Turkey that maximizes its control over its maritime domains, particularly in the Eastern Mediterranean, Aegean, and Black Sea. The doctrine promotes the defense of what Ankara consider Turkey’s rights to resources and maritime zones in the area, especially against what sees as the claims from neighboring states especially regarding Greece and Cyprus.

This vision includes Turkey’s entitlement to large swathes of the continental shelf and Exclusive Economic Zones (EEZs). Turkey’s naval strategy is a multifaceted approach designed to secure its maritime interests and assert regional influence. This however does not exclude the vision of Turkey for Global presence in areas such as the Persian Gulf, the Red Sea, the Indian Ocean, and the Gulf of Aden. Its stated target is to contribute in the safety of global maritime trade and ensure the safety of shipping traffic[i].

In this codex the Turkish navy has taken initiatives such as the training of Somalia’s navy as and a forward deployment of the Turkish navy in Somalia’s maritime zones to tackle terrorism, illegal fishing, smuggling, piracy as and other threats, according to the Defense and Economic Cooperation Framework Agreement and for the duration of 10 years[ii]. Further more as part of Turkey’s general ambitions, a drilling ship is planned to be dispatched for exploration of hydrocarbon resources.

However, this is an indication of Turkey’s naval and strategic aspirations in concern with those that upfold in the Eastern Mediterranean and the upheaval that are and can cause. They are also an indication to the extent of the Grand Policy of Turkey as it upfolds over a decade now, a policy that sees exercising influence beside Somalia also in Qatar and Sudan. As such, the power projection of Turkey’s military power or the threat that poses to its neighbor states, is in a far greater scale than a rising regional power and to the extent of a nation that try to present its self as a middle global power equal to France and Italy the least.

According to those policies, Turkey sees its self in promoting or at least safeguarding its national interest in the adjust sea areas with emphasis in the East Mediterranean and regarding energy transportation and production, maritime trade routes especially controlling them, and as such influencing global economy[iii]. In this way Turkey it is not only upgrading its deterrence power but also it has developed a naval arm with the respected indigenous industry in order to operate and control the adjust seas and swift this way the geopolitical balances. Emphasizing in this policy Erdogan has stated that “We are aware that to live peacefully in our lands, we must have a strong and effective navy both in our Blue Homeland and in distant geographies,”

The Eastern Mediterranean, rich in natural gas reserves, has become a critical battleground for this strategy. Turkey’s deployment of seismic research vessels and drilling ships in contested waters demonstrates its resolve to secure a share of these resources. As such the Eastern Mediterranean’s vast natural gas reserves have become a focal point for Turkish naval operations. In order to facilitate the respective policy, Turkey has procure two oil/gas exploration ships, Yavuz and Fatih in order to counter any effort by other nations to exploit what it sees as Turkey’s legal rights in the Mediterranean, against notably Greece and Cyprus[iv]. By deploying naval forces to escort exploration and drilling vessels, Turkey aims to secure its share of these resources while challenging rival claims despite the upheaval and conflicts they can cause with NATO member Greece and West Allies Israel and Egypt. At the same time the Turkish naval forces target to secure undersea pipelines as and other related infrastructure[v].

To back its maritime ambitions, Turkey has been investing heavily in naval modernization. The Turkish Navy has become one of the most advanced in the region, incorporating domestically developed technology and production, while achieving strategic autonomy and enhance its operational capabilities. At the heart stands the MILGEM program that include the construction of 4 new corvettes and 8 of the Istanbul class frigates armed with indigenous systems such as the CENK 3D AESA radar, the MIDLAS VLS and the Sapand and SIPER SAM systems[vi]. At the same time older units such as the Barbaros frigates are getting their equipment upgraded with indigenous system in a program similar to the modernization of the G class frigates, the Turkish Oliver Hazard frigates, as it had taken place 10 years ago. High in the strategic concept of the expansion program stands the acquisition of the six Reis class submarines of the German type 214 that will be materialized by 2029, as and the new amphibious air assault dock ship of the Turkish navy the Anadolu. The new submarines have the capacity to perform Sea Denial operations with great capability due to their AIP system that allows them to stay under the water for large durations.

The TCG Anadolu, marks a significant leap in power projection capabilities while at the same time is designed to support both naval operations and humanitarian missions. Those capabilities are meant to be enhanced by the use of UAVs and UCAVs from the decks of Anadolu, the UAV Baykar and the MIUS Kizilelma UCAV in respect[vii]. Beside those programs Turkey has also developed a broad range of unmanned surface and underwater vessels, reflecting its broader embrace of drone technology. Further development includes the construction of the air defense destroyer TF 2000 a further upgrade of the indigenous MILGEM program. However the construction of those warships are not the only part of the Turkish naval effort. Electronic warfare systems, the ADVENT combat management system and direct energy systems, not only are design to boost the new fleet, but also are completely domestically developed ensuring a large degree of independency of the Turkish military industry[viii].

Those advancements signify Turkey’s intention to transition from a regional naval power to a force capable of exerting influence across broader seas as it has been noted, Turkey seeks transition from a regional naval power to a blue-water navy capable of projecting influence beyond its immediate surroundings. This involves expanding operational capabilities in the Mediterranean, Black Sea, Red Sea, and the Indian Ocean as it has been stated. An effort that in Turkey despite the aggressive stand, it is view as an adaptation from territorial defense to forward overseas defense[ix]. Turkey uses its navy to build strategic alliances, participate in international exercises, and conduct humanitarian missions. With conducting naval diplomacy with friendly states Turkey plans to strengthens own regional standing and fosters relationships with nations in the Middle East, Africa, and beyond. A clear indication of this effort is the announcements regarding Turkeys second carrier, which as it seems it is going to be a full capable aircraft carrier. With a displacement of 60.000 tons and 285 meters in length, the ship it will include three runways with a modular ramp and the capacity to support up to fifty fighters[x]. This ship will give a quantum leap on the Turkish navy capabilities, especially in regards to the capacity of fleet air protection and power projection in distant seas or areas far away from the coastline of Turkey.

At the heart of Turkey’s maritime ambitions lays Eastern Mediterranean, which Turkey sees as an entry of sea born trade, a significant and vital lifeline according to Turkish policy were more than 87 percent of the country’s trade is conducted via maritime ports, while several transnational pipelines are passing through the adjust Turkish territorial waters[xi]. Further, discoveries of significant natural gas reserves have turned the region into an energy hotspot, intensifying disputes over EEZ boundaries. All the adjust states beside Turkey have discovered great gas resources in the region and Turkey as it seems desire a share. In Israel the Leviathan field has an estimated reserves of 22 trillion cubic feet while Egypt’s Zohr field has an estimated 30 trillion cubic feet to adds Cyprus Aphrodite field with 5 trillion cubic feet[xii].

As such Turkey’s claims are in direct conflict with those of Greece and Cyprus, who have delimitated their EEZs in agreements that Ankara rejects. At the same time Turkey has declare that is determined to protect what it is sees as the right of the illegal Turkish Cypriot entity regarding the adjust sea-based energy resources[xiii]. Turkey’s unilateral and aggressive exploration activities, an effort to redefine the maritime boundaries that are often accompanied by naval escorts, have led to heightened tensions with the European Union and NATO allies.

Despite Turkey’s assertiveness has drawn criticism from the EU, NATO and other actors with sanctions and diplomatic isolation as potential consequences, Turkey has proceeded in broadening its maritime expansion in the area despite resulting in conflict even with external actors such as France. Furthermore, Turkey is rumored to build a new Turkish naval base in Northern Cyprus, despite the illegal nature of such an action, and this is part of a broader planning of increasing its projection of power in the Eastern Mediterranean[xiv].

This is not the only dubius Turkish action. In 2019, Turkey signed a maritime boundary agreement with Libya’s Government of National Accord (GNA), extending Turkey’s maritime claims and challenging Greek and Egyptian interests, actively involving its self in the Libyan civil war. In the essence of the agreement lies that no gas or oil route in the Eastern Mediterranean will be secure without Turkey’s participation or approval[xv]. This move was criticized by Greece and the EU but underscored Ankara’s willingness to use diplomacy and military means to advance its maritime agenda. Further and despite the international arms embargo and condemnations, Turkey also maintains two frigates permantly stationed in the coast of Libya in order to provide naval and air defense support to the regime of Tripoli[xvi], while at the same time it had conducted operations in Libya in order to support the troops of the Government of National Accord[xvii]. In violating the sanctions and the international arms embargo, Turkey did not even hesitate to allegedly target a French warship enforcing it, while Turkish ships were supplying the Tripoli government with ammunitions and other material.

As such the concern of the adjust nations to the East Mediterranean have increase and so the possibility for confrontation, at least in a cold war manner. The tensions with Greece and Cyprus over the dispute of the Aegean and the current situation on and adjust to Cyprus are well known and have decade long roots. However, this time, the increasing militarization of Turkey in the Eastern Mediterranean have resulted in collusion also with Israel. A confrontation that Turkey does not deny. Israel concerns is rising and as a starting point is concerned with the creation of a drone base in Northern Cyprus[xviii] as and the desire of Turkey to control Eastern Mediterranean, the lifeline of Israel to the West and the rest of the world. At the same time Turkey seems to see the upgrade of Israel naval assets and especially the deployment of cruise missile Israeli submarines in the Mediterranean as a source of concern.

The possibility of an Israeli Turkish confrontation stands as a side show compare to the possibility of a confrontation with Greece and Cyprus in the Eastern Mediterranean region. Main reasons for the conflict stand the significant gas resources that have been discovered as and the delimitation prosses of the Exclusive Economic Zones (EEZ)[xix]. In an effort to destabilize any agreement according to the respected legislation, in the 2019 Turkish – Libyan maritime agreement, the two parties established an EEZ, ignoring the Greek Cypriot EEZs and to a certain part the Egyptian EEZ. The result was a bilateral agreement between Greece and Egypt according to their own delimitation process. In respect to Cyprus, Turkey flex its newly established naval power by escorting drilling ships that violate the Cypriote EEZ, to show that Turkey does not recognize it and have the capacity to enforce the issue.

The discovery of natural resources in the Eastern Mediterranean has indeed drove all parties Greece, Israel and Egypt to modernize and increase their navies. However, none have gone to the level of power projection and Sea Control capabilities that Turkey is planning and is developing. The Egyptian navy has acquired two Mistral class amphibious assault ships plus two FREMM multipurpose frigates, while the Israeli navy has procured six new Dolphin class submarines and four Sa’ar 6 corvettes[xx]. Those however procurements are restricted to the protection of the gas facilities and patrolling the EEZ and in none occasion have the capacity or potentiality of controlling the East Mediterranean in a such a way as Turkey is planning and is developing its navy. On the other side Greece despite the renown Greek commercial fleet, possess a Green Water Navy restricted within the Aegean Sea and only now the Greek government is moving towards a more capable naval force in order to counter the Turkish desires.

In the same respect as Israel, Egypt, which has delimitated its EEZ with Greece and Cyprus, views Turkey’s maritime claims as aggressive and Cairo’s own naval expansion aims to counterbalance Turkish influence. As a result, the East Mediterranean Gas Forum (EMGF), comprising Egypt, Greece, Cyprus, Israel, Italy, Jordan, and the Palestinian Authority, excludes Turkey and underscores regional opposition to Ankara’s policies. At the same time the EU has criticized Turkey’s drilling activities and imposed limited sanctions, but it remains divided over a tougher stance due to economic and strategic ties with Ankara, while the U.S. has supported Greece and Cyprus in their disputes. Russia on the other hand maintains a strategic interest in the region and avoids direct involvement in Turkey’s maritime conflicts.

In any case Turkey’s maritime ambitions are not without challenges, while ambitious, sustaining Turkey’s naval modernization and energy exploration efforts requires significant resources, which could strain the national budget. Further Turkey’s assertive maritime policies risk isolating it from allies and regional partners and while Turkey might view its naval expansion as a means of safeguarding its sovereignty, its neighboring states perceive it as a threat. In any case Turkey’s maritime ambitions reflect a broader shift in its foreign and security policies under President Recep Tayyip Erdoğan. As Turkey continues to chart its course in the maritime realm, its actions will significantly influence the geopolitics of its surrounding seas

Turkey’s naval ambitions in the Eastern Mediterranean reflect its quest for regional influence, economic security, and strategic autonomy. While those moves have strengthened Turkey’s maritime capabilities, they have also deepened tensions with adjacent states and international organizations. Navigating this complex web of disputes will require skillful diplomacy, restraint, and a willingness to engage in constructive dialogue, qualities that Turkey either has shown that it does not possess or it is not willing to engage its self with. In any case, without such efforts, the Eastern Mediterranean risks becoming a flashpoint for broader geopolitical conflict at Turkeys cost and liability.

[i] Betul Usta, (22/9/2024), “From Indian Ocean to Aden, Turkish Navy boosts strategic presence”, Dailyshabah.

[ii] Ezgi Akin, (24/7/2024), “Somaliland warns against Turkey’s naval deployment off Somalia’s coast’, AL-MONITOR

[iii] Betul Usta, (22/9/2024), “From Indian Ocean to Aden, Turkish Navy boosts strategic presence”, Dailyshabah

[iv] How Turkey became a strong naval power in recent years’, TRT WORLD

[v] Betul Usta, (22/9/2024), “From Indian Ocean to Aden, Turkish Navy boosts strategic presence”, Dailyshabah

[vi] Tayfun Ozberk (24/1/2024), “Turkey inks deal to replace four foreign-made weapons with local types’, defensenews.com

[vii] Tayfun Ozberk (1/5/2022), “Here is how UAVs will be recovered aboard TCG Anadolu”, navalnews.com

[viii] ‘How Turkey became a strong naval power in recent years’, TRT WORLD & Betul Usta, (22/9/2024), “From Indian Ocean to Aden, Turkish Navy boosts strategic presence”, Dailyshabah

[ix] Dorian Jones (14/9/2024) “Turkey flexes naval muscles as neighbours fear escalating arm race”, rfi

[x] Peter Suciu (24/3/2024), ‘Turkey: The Next Aircraft Carrier Superpower?’, nationalinterest.

[xi] ‘How Turkey became a strong naval power in recent years’, TRT WORLD

[xii] Emmanuel Karagiannis (22/6/2021), ‘The Coming Naval Arms Race in the Eastern Mediterranean’, rusi.org.

[xiii] Betul Usta, (22/9/2024), “From Indian Ocean to Aden, Turkish Navy boosts strategic presence”, Dailyshabah

[xiv] ‘How Turkey became a strong naval power in recent years’, TRT WORLD

[xv] How Turkey became a strong naval power in recent years’, TRT WORLD

[xvi] Betul Usta, (22/9/2024), “From Indian Ocean to Aden, Turkish Navy boosts strategic presence”, Dailyshabah

[xvii] Emmanuel Karagiannis (22/6/2021), ‘The Coming Naval Arms Race in the Eastern Mediterranean’, rusi.org.

[xviii] Dorian Jones (14/9/2024) “Turkey flexes naval muscles as neighbours fear escalating arm race”, rfi

[xix] Emmanuel Karagiannis (22/6/2021), ‘The Coming Naval Arms Race in the Eastern Mediterranean’, rusi.org.

[xx] Emmanuel Karagiannis (22/6/2021), ‘The Coming Naval Arms Race in the Eastern Mediterranean’, rusi.org.

GREEK TRANSLATION

Οι θαλάσσιες φιλοδοξίες της Τουρκίας ως πηγή συγκρούσεων στην Ανατολική Μεσόγειο

Κώστας Κύπριος, Στρατηγικός αναλυτής EastMed Strategic Studies Institute

Την τελευταία δεκαετία, η Άγκυρα έχει υιοθετήσει μια φιλόδοξη θαλάσσια στρατηγική που εκφράζεται μέσα από την έννοια της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan), δείχνοντας την αποφασιστικότητά της να εδραιώσει την επιρροή της στις περιφερειακές θάλασσες. Αυτές οι φιλοδοξίες αναδιαμορφώνουν τις ναυτικές δυνατότητες της Τουρκίας, τη διπλωματική της στάση και τη γεωπολιτική των γύρω θαλασσών, οδηγώντας την σε άμεση σύγκρουση όχι μόνο με την Ελλάδα και την Κύπρο, που διατηρούν δεκαετίες εχθρότητας, αλλά και με δυνάμεις της Ανατολικής Μεσογείου, όπως το Ισραήλ, την Αίγυπτο ακόμα και την Γαλλία.

Στον πυρήνα αυτής της ναυτικής επέκτασης βρίσκεται η έννοια της «Γαλάζιας Πατρίδας», ένα δόγμα που εισήχθη από τον απόστρατο ναύαρχο Τζεμ Γκιουρντενίζ, και που προβάλλει τις θαλάσσιες φιλοδοξίες της Τουρκίας. Αυτή η στρατηγική οραματίζεται την Τουρκία να μεγιστοποιεί τον έλεγχο των θαλάσσιων ζωνών της, ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Το δόγμα προωθεί την υπεράσπιση των δικαιωμάτων που η Άγκυρα θεωρεί ότι έχει στους πόρους και στις θαλάσσιες ζώνες της περιοχής, ειδικά ενάντια σε διεκδικήσεις γειτονικών κρατών όπως η Ελλάδα και η Κύπρος.

Αυτό το όραμα περιλαμβάνει την απαίτηση της Τουρκίας για τον έλεγχο μεγάλων εκτάσεων που περιλαμβάνει αυτό που θεωρεί ως υφαλοκρηπίδα της και των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ). Ως αποτέλεσμα η νέα ναυτική στρατηγική της Τουρκίας είναι μια πολυδιάστατη προσέγγιση, σχεδιασμένη να διασφαλίσει τα θαλάσσια συμφέροντά της και να επιβάλει την περιφερειακή της επιρροή, ενώ περιλαμβάνει και την προώθηση της παγκόσμιας παρουσίας της σε περιοχές όπως ο Περσικός Κόλπος, η Ερυθρά Θάλασσα, ο Ινδικός Ωκεανός και ο Κόλπος του Άντεν. Ως στόχος δηλώνεται η συμβολή στην ασφάλεια του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου και η διασφάλιση της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας[i].

Στο πλαίσιο αυτό, το τουρκικό ναυτικό έχει αναλάβει πρωτοβουλίες όπως η εκπαίδευση του ναυτικού της Σομαλίας και η Τουρκική ναυτική παρουσία στις θαλάσσιες ζώνες της Αφρικανικής χώρας για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, της παράνομης αλιείας, του λαθρεμπορίου και της πειρατείας. Σύμφωνα με το Πλαίσιο Συμφωνίας Αμυντικής και Οικονομικής Συνεργασίας και για μια περίοδο 10 ετών[ii]. Επιπλέον, στο πλαίσιο των γενικών φιλοδοξιών της Τουρκίας, σχεδιάζεται και η αποστολή γεωτρύπανου για την εξερεύνηση υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή.

Αυτές οι κινήσεις καταδεικνύουν τις ναυτικές και στρατηγικές φιλοδοξίες της Τουρκίας σε συνάρτηση με τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο όπως και τις αναταράξεις που προκαλούν και μπορούν να προκαλέσουν. Παράλληλα, είναι δείκτες της ευρύτερης πολιτικής της Τουρκίας την τελευταία δεκαετία, μιας πολιτικής που αποσκοπεί στην άσκηση επιρροής όχι μόνο στη Σομαλία, αλλά και στο Κατάρ και στο Σουδάν.

Η Τουρκία βλέπει τον εαυτό της να προωθεί ή τουλάχιστον να διασφαλίζει τα εθνικά της συμφέροντα στις παρακείμενες θαλάσσιες περιοχές, με έμφαση στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαιτέρως σε θέματα μεταφοράς και παραγωγής ενέργειας, στις θαλάσσιες εμπορικές οδούς, στον έλεγχο αυτών και με αυτόν τον τρόπο στην άσκηση επιρροής στην παγκόσμια οικονομία[iii]. Παράλληλα, η Τουρκία όχι μόνο αναβαθμίζει τη δύναμη αποτροπής της, αλλά έχει επίσης αναπτύξει έναν ναυτικό κλάδο μέσω της εγχώριας βιομηχανίας για να ελέγχει τις παρακείμενες θάλασσες και να μεταβάλει τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει χαρακτηριστικά: «Γνωρίζουμε ότι για να ζούμε ειρηνικά στη γη μας, πρέπει να έχουμε ισχυρό και αποτελεσματικό ναυτικό τόσο στη Γαλάζια Πατρίδα όσο και σε απομακρυσμένες γεωγραφίες».

Η Ανατολική Μεσόγειος, πλούσια σε αποθέματα φυσικού αερίου, έχει μετατραπεί σε κρίσιμο πεδίο μάχης για αυτήν τη στρατηγική. Η ανάπτυξη σεισμογραφικών ερευνητικών πλοίων και γεωτρύπανων σε αμφισβητούμενα ύδατα από την Τουρκία καταδεικνύει την αποφασιστικότητά της να εξασφαλίσει μερίδιο από αυτούς τους πόρους. Ειδικότερα, η Τουρκία έχει αποκτήσει δύο πλοία εξερεύνησης πετρελαίου/φυσικού αερίου, τα Γιαβούζ και Φατίχ, για να ‘αντιμετωπίσει’ κάθε προσπάθεια άλλων κρατών να εκμεταλλευτούν αυτό που θεωρεί ως νόμιμα δικαιώματά της στη Μεσόγειο, ιδιαίτερα της Ελλάδας και της Κύπρου[iv]. Αναπτύσσοντας ναυτικές δυνάμεις για τη συνοδεία ερευνητικών και σκαφών γεωτρήσεων, η Τουρκία επιδιώκει να εξασφαλίσει το μερίδιό της από αυτούς τους πόρους, αμφισβητώντας ταυτόχρονα τις ανταγωνιστικές διεκδικήσεις, παρά τις αναταραχές και τις συγκρούσεις που μπορούν να προκαλέσουν με την Ελλάδα, μέλος του ΝΑΤΟ, και τους δυτικούς συμμάχους Ισραήλ και Αίγυπτο. Ταυτόχρονα, οι τουρκικές ναυτικές δυνάμεις δηλώνουν ότι στοχεύουν σε ότι θεωρούν την προστασία των υποθαλάσσιων αγωγών και άλλων συναφών υποδομών[v].

Για να υποστηρίξει τις θαλάσσιες φιλοδοξίες της, η Τουρκία επενδύει έντονα στον εκσυγχρονισμό του ναυτικού της. Το Τουρκικό Ναυτικό έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο προηγμένα της περιοχής, ενσωματώνοντας τεχνολογίες και παραγωγές που έχουν αναπτυχθεί εγχώρια. Αυτές οι κινήσεις ενισχύουν την στρατηγική αυτονομία της χώρας και τις επιχειρησιακές της δυνατότητες. Στον πυρήνα αυτού του προγράμματος βρίσκεται το πρόγραμμα MILGEM, το οποίο περιλαμβάνει την κατασκευή 4 νέων κορβετών και 8 φρεγατών της κλάσης Istanbul, εξοπλισμένες με εγχώρια συστήματα, όπως το ραντάρ CENK 3D AESA, το σύστημα εκτόξευσης MIDLAS VLS και τα αντιαεροπορικά συστήματα Sapand και SIPER[vi]. Παράλληλα, παλαιότερες μονάδες, όπως οι φρεγάτες Barbaros, αναβαθμίζονται με εγχώρια συστήματα, όπως είχε συμβεί και με τις φρεγάτες κλάσης G (Oliver Hazard) πριν από 10 χρόνια.

Στρατηγικής σημασίας είναι και η απόκτηση των έξι υποβρυχίων κλάσης Reis τύπου 214, τα οποία θα παραδοθούν έως το 2029. Αυτά τα υποβρύχια, εξοπλισμένα με συστήματα AIP (Air-Independent Propulsion), έχουν τη δυνατότητα παρατεταμένης παραμονής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, επιτρέποντας την εκτέλεση επιχειρήσεων Θαλάσσιας Άρνησης με αυξημένες ικανότητες. Το αμφίβιο πλοίο επιθέσεων TCG Anadolu σηματοδοτεί ένα σημαντικό άλμα στις ικανότητες προβολής ισχύος της Τουρκίας. Το Anadolu σχεδιάστηκε για να υποστηρίζει ναυτικές επιχειρήσεις αλλά και ανθρωπιστικές αποστολές. Επιπλέον, οι δυνατότητές του θα ενισχυθούν με τη χρήση UAVs και UCAVs, όπως τα Baykar και MIUS Kizilelma[vii]. Επιπλέον, η Τουρκία έχει αναπτύξει μια σειρά από μη επανδρωμένα πλωτά και υποβρύχια σκάφη, αντικατοπτρίζοντας τη γενικότερη υιοθέτηση της τεχνολογίας drone.

Περαιτέρω εξέλιξη αποτελεί η κατασκευή του αντιτορπιλικού αεράμυνας TF-2000, το οποίο αποτελεί αναβάθμιση του προγράμματος MILGEM. Η ανάπτυξη αυτών των πολεμικών πλοίων συνοδεύεται από τη δημιουργία συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου, του συστήματος διαχείρισης μάχης ADVENT και συστημάτων κατευθυνόμενης ενέργειας. Όλα αυτά τα συστήματα είναι εγχώριας ανάπτυξης, εξασφαλίζοντας σημαντική ανεξαρτησία για τη στρατιωτική βιομηχανία της Τουρκίας[viii].

Οι παραπάνω εξελίξεις υποδεικνύουν την πρόθεση της Τουρκίας να εξελιχθεί από περιφερειακή ναυτική δύναμη, σε μια δύναμη ανοικτών θαλασσών, ικανή να ασκεί επιρροή πέρα από τα άμεσα σύνορά της. Αυτό περιλαμβάνει την επέκταση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων της στη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα, την Ερυθρά Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό. Στην Τουρκία, αυτή η προσέγγιση θεωρείται ως μετάβαση από την προστασία των χωρικών υδάτων σε στρατηγική άμυνα σε προωθημένες περιοχές[ix].

Το τουρκικό ναυτικό χρησιμοποιείται επίσης για τη δημιουργία στρατηγικών συμμαχιών, τη συμμετοχή σε διεθνείς ασκήσεις και την εκτέλεση ανθρωπιστικών αποστολών. Μέσω της ναυτικής διπλωματίας με φιλικά κράτη, η Τουρκία ενισχύει τη θέση της στην περιοχή και προωθεί σχέσεις με χώρες της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και άλλων περιοχών. Μια σαφής ένδειξη αυτής της προσπάθειας είναι οι ανακοινώσεις σχετικά με το δεύτερο αεροπλανοφόρο της Τουρκίας, το οποίο, όπως φαίνεται, θα είναι μιας συμβατικής σχεδίασης αεροπλανοφόρο. Με εκτόπισμα 60.000 τόνων και μήκος 285 μέτρων, το πλοίο θα περιλαμβάνει τρεις διαδρόμους απογείωσης με μια αρθρωτή ράμπα και τη δυνατότητα να υποστηρίζει έως και πενήντα μαχητικά αεροσκάφη[x]. Αυτό το πλοίο θα αποτελέσει ένα τεράστιο άλμα στις δυνατότητες του τουρκικού ναυτικού, ιδιαίτερα όσον αφορά την προστασία του στόλου από αέρος και την προβολή ισχύος σε απομακρυσμένες θάλασσες ή περιοχές μακριά από την ακτογραμμή της Τουρκίας.

Η καρδιά των ναυτικών φιλοδοξιών της Τουρκίας παραμένει η Ανατολική Μεσόγειος. Η περιοχή αυτή θεωρείται ζωτικής σημασίας για την Τουρκία, οπού λαμβάνει μέρος πάνω από το 87% του εμπορίου της και πολλούς διακρατικούς αγωγούς να διέρχονται από τα παρακείμενα Τουρκικά χωρικά ύδατα[xi]. Επιπλέον, οι ανακαλύψεις σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου έχουν μετατρέψει την περιοχή σε ενεργειακό κόμβο, εντείνοντας τις διαφωνίες για τα όρια των ΑΟΖ. Όλες οι γειτονικές χώρες γύρω από την Τουρκία έχουν ανακαλύψει σημαντικούς ενεργειακούς πόρους φυσικού αερίου στην περιοχή, και η Τουρκία, όπως φαίνεται, επιθυμεί ένα μερίδιο. Στο Ισραήλ, το κοίτασμα Leviathan έχει εκτιμώμενα αποθέματα 22 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών, ενώ το κοίτασμα Zohr της Αιγύπτου εκτιμάται ότι περιέχει 30 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Σε αυτά προστίθεται το κοίτασμα Αφροδίτη της Κύπρου με 5 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια[xii].

Οι διεκδικήσεις της Τουρκίας βρίσκονται σε άμεση σύγκρουση με εκείνες της Ελλάδας και της Κύπρου, που έχουν καθορίσει τις ΑΟΖ τους με συμφωνίες που η Άγκυρα απορρίπτει. Παράλληλα, η Τουρκία δηλώνει αποφασισμένη να προστατεύσει αυτό που θεωρεί ως δικαιώματα του παράνομου τουρκοκυπριακού καθεστώτος στα θαλάσσια ενεργειακά αποθέματα[xiii]. Οι μονομερείς και επιθετικές δραστηριότητες της Τουρκίας για τον επαναπροσδιορισμό των θαλάσσιων συνόρων, συχνά συνοδευόμενες από ναυτικές δυνάμεις, έχουν οδηγήσει σε αυξημένες εντάσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και συμμάχους του ΝΑΤΟ

Παρά την επιθετικότητα της Τουρκίας, η οποία έχει προκαλέσει επικρίσεις από την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και άλλους διεθνείς φορείς, η Άγκυρα συνεχίζει να εντείνει τις θαλάσσιες δραστηριότητές της στην περιοχή. Αυτό έχει οδηγήσει σε συγκρούσεις ακόμη και με εξωτερικούς δρώντες, όπως η Γαλλία. Επιπλέον, υπάρχουν φήμες για την κατασκευή μιας νέας τουρκικής ναυτικής βάσης στα κατεχόμενα της Βόρειας Κύπρου, παρά την παράνομη φύση αυτής της ενέργειας. Αυτή η βάση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την αύξηση της προβολής ισχύος της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο[xiv], παρά την παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Μια άλλη αμφιλεγόμενη τουρκική ενέργεια ήταν η υπογραφή μιας συμφωνίας για τα θαλάσσια σύνορα με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης το 2019. Η συμφωνία αυτή επέκτεινε τις θαλάσσιες αξιώσεις της Τουρκίας, αμφισβητώντας τα συμφέροντα της Ελλάδας και της Αιγύπτου, ενώ η Άγκυρα ενεπλάκη ενεργά στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης. Η ουσία της συμφωνίας ήταν ότι κανένας ενεργειακός ή πετρελαϊκός αγωγός στην Ανατολική Μεσόγειο δεν θα μπορούσε να είναι ασφαλής χωρίς τη συμμετοχή ή την έγκριση της Τουρκίας[xv]. Αυτή η κίνηση επικρίθηκε έντονα από την Ελλάδα και την ΕΕ, αλλά υπογράμμισε τη βούληση της Άγκυρας να χρησιμοποιήσει διπλωματικά και στρατιωτικά μέσα για να προωθήσει την ατζέντα της.

Επιπλέον, παρά το εμπάργκο όπλων και τις διεθνείς καταδίκες, η Τουρκία διατηρεί δύο φρεγάτες μόνιμα σταθμευμένες στις ακτές της Λιβύης, παρέχοντας ναυτική και αντιαεροπορική[xvi] υποστήριξη στην κυβέρνηση της Τρίπολης ενώ ταυτόχρονα έχει δεσμεύσει και άλλες δυνάμεις προς υποστήριξη του συγκεκριμένου καθεστώτος[xvii]. Καθώς οι τουρκικές δυνάμεις προμηθεύουν τον GNA με πυρομαχικά και υλικό, φέρεται να στοχοποίησαν ακόμη και ένα γαλλικό πολεμικό πλοίο που επιτηρούσε το εμπάργκο και δοκίμασε να τις εμποδίσει.

Οι εντάσεις με τα γειτονικά κράτη της Ανατολικής Μεσογείου, ιδιαίτερα της Ελλάδας και της Κύπρου, έχουν αυξηθεί. Παρότι οι διαφορές αυτές έχουν μακρά ιστορία, η στρατιωτικοποίηση της περιοχής από την Τουρκία έχει προκαλέσει συγκρούσεις και με άλλες χώρες, όπως το Ισραήλ. Η ανησυχία του Ισραήλ αφορά κυρίως την δημιουργία και την ανάπτυξη μιας βάσης drones[xviii] στα κατεχόμενα της Βόρειας Κύπρου και την επιθυμία της Τουρκίας να ελέγξει την Ανατολική Μεσόγειο, που αποτελεί ζωτική γραμμή επικοινωνιών του Ισραήλ προς τη Δύση. Παράλληλα, η Τουρκία βλέπει με ανησυχία την αναβάθμιση του ναυτικού του Ισραήλ, όπως την ανάπτυξη υποβρυχίων εξοπλισμένων με πυραύλους κρουζ στην περιοχή. Ωστόσο, η πιθανότητα σύγκρουσης Τουρκίας-Ισραήλ είναι σε χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με την πιθανότητα σύγκρουσης με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Η πιθανότητα μιας αντιπαράθεσης μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας αποτελεί δευτερεύον ζήτημα σε σύγκριση με την πιθανότητα μιας σύγκρουσης με την Ελλάδα και την Κύπρο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Κύριες αιτίες της σύγκρουσης είναι οι σημαντικοί πόροι φυσικού αερίου που έχουν ανακαλυφθεί, καθώς και η διαδικασία οριοθέτησης των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ)[xix]. Σε μια προσπάθεια να αποσταθεροποιηθεί κάθε υφιστάμενη συμφωνία, η αντίστοιχη ναυτική συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης του 2019 καθορίζει ΑΟΖ, αγνοώντας τις ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου, καθώς και σε κάποιο βαθμό την ΑΟΖ της Αιγύπτου. Το αποτέλεσμα ήταν μια διμερής συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου σύμφωνα με τη δική τους διαδικασία οριοθέτησης. Όσον αφορά την Κύπρο, η Τουρκία επιδεικνύει τη νεοσύστατη ναυτική της ισχύ συνοδεύοντας πλοία γεωτρήσεων που παραβιάζουν την Κυπριακή ΑΟΖ, δείχνοντας ότι δεν την αναγνωρίζει και ότι έχει τη δυνατότητα να επιβάλει το ζήτημα.

Η ανακάλυψη φυσικών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο έχει οδηγήσει την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο σε εκσυγχρονισμό των ναυτικών τους δυνάμεων. Ωστόσο, καμία από αυτές τις χώρες δεν έχει φτάσει στο επίπεδο προβολής ισχύος και ελέγχου της θάλασσας που επιδιώκει η Τουρκία. Η Αίγυπτος, για παράδειγμα, έχει αποκτήσει δύο αμφίβια πλοία τύπου Mistral και δύο φρεγάτες τύπου FREMM, ενώ το Ισραήλ έχει ενισχύσει το ναυτικό του με έξι νέα υποβρύχια τύπου Dolphin και τέσσερις κορβέτες τύπου Sa’ar 6[xx]. Ωστόσο, αυτές οι προμήθειες περιορίζονται στην προστασία των ενεργειακών εγκαταστάσεων και στην περιπολία των ΑΟΖ και όχι στην προβολή ισχύος και τον θαλάσσιο έλεγχο. Η Ελλάδα, από την άλλη, παραδοσιακά διαθέτει ένα ναυτικό περιορισμένης εμβέλειας («Πράσινης Θάλασσας») και μόλις πρόσφατα προχωρά σε κινήσεις για τη δημιουργία μιας πιο ισχυρής ναυτικής δύναμης, κυρίως για να αντιμετωπίσει τις τουρκικές φιλοδοξίες.

Η Αίγυπτος, η οποία έχει οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την Ελλάδα και την Κύπρο, βλέπει και αυτή τις τουρκικές θαλάσσιες αξιώσεις ως επιθετικές και επεκτατικές, με το ναυτικό της χώρας να έχει επεκταθεί και για να αντιμετωπίσει την τουρκική επιρροή στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), που περιλαμβάνει την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ιορδανία και την Παλαιστινιακή Αρχή, έχει αποκλείσει την Τουρκία, υπογραμμίζοντας την περιφερειακή αντίθεση στις πολιτικές της Άγκυρας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από την άλλη, έχει επικρίνει τις τουρκικές δραστηριότητες και έχει επιβάλει περιορισμένες κυρώσεις. Ωστόσο, η στάση της παραμένει διχασμένη λόγω των οικονομικών και στρατηγικών δεσμών με την Άγκυρα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στηρίξει την Ελλάδα και την Κύπρο στις διαμάχες, ενώ η Ρωσία, που διατηρεί στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή, αποφεύγει την άμεση εμπλοκή στις ναυτικές συγκρούσεις της Τουρκίας.

Η φιλοδοξία της Τουρκίας να κυριαρχήσει στις θάλασσες δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η συνέχεια του εκσυγχρονισμού του ναυτικού και των ενεργειακών εξερευνήσεων απαιτεί τεράστιους πόρους, οι οποίοι μπορεί να επιβαρύνουν σοβαρά τον εθνικό προϋπολογισμό. Παράλληλα, η επιθετική θαλάσσια πολιτική της Τουρκίας κινδυνεύει να την απομονώσει από συμμάχους και περιφερειακούς εταίρους.

Αν και η Άγκυρα θεωρεί την επέκταση του ναυτικού της ως μέσο προστασίας της εθνικής κυριαρχίας, τα γειτονικά κράτη το εκλαμβάνουν ως απειλή. Η επιθετική ρητορική και η στρατιωτικοποίηση των διενέξεων επιδεινώνουν την απομόνωση της Τουρκίας και αυξάνουν την πιθανότητα σύγκρουσης.

Οι θαλάσσιες φιλοδοξίες της Τουρκίας αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη αλλαγή στην εξωτερική και αμυντική πολιτική της υπό την ηγεσία του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής στη θάλασσα έχει ενισχύσει τις ναυτικές δυνατότητες της Τουρκίας, αλλά έχει επίσης εμβαθύνει τις εντάσεις με γειτονικές χώρες και διεθνείς οργανισμούς.

Για να επιτευχθεί σταθερότητα στην περιοχή, απαιτείται διπλωματική δεξιότητα, αυτοσυγκράτηση και προθυμία για εποικοδομητικό διάλογο — στοιχεία που η Τουρκία, όπως φαίνεται, δεν διαθέτει ή δεν είναι διατεθειμένη να αξιοποιήσει. Χωρίς τέτοιες προσπάθειες, η Ανατολική Μεσόγειος κινδυνεύει να εξελιχθεί σε εστία ευρύτερης γεωπολιτικής σύγκρουσης, με κόστος και ευθύνες που μπορεί να επιβαρύνουν την ίδια την Τουρκία.