“Πόλεμος Ψηφιδωτού”. Γιατί η Ελλάδα έχει ανάγκη άλλο μοντέλο εξοπλισμών

“Πόλεμος Ψηφιδωτού”. Γιατί η Ελλάδα έχει ανάγκη άλλο μοντέλο εξοπλισμών

Γρίβας Κώστας

Είναι αναντίρρητο γεγονός ότι η αγορά των μαχητικών αεροσκαφών Rafale, των φρεγατών Belharra και η επικείμενη αγορά νέων κορβετών είναι αποφασιστικά βήματα για την ενίσχυση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και την απόκτηση επιχειρησιακών πλεονεκτημάτων στο εγγύς μέλλον. Ωστόσο, πρέπει να σηματοδοτήσουν ένα τέλος εποχής, δεδομένου ότι αλλάζουν οι αντιλήψεις, με πιο προωθημένη να είναι ο “Πόλεμος Ψηφιδωτού”.

Συγκεκριμένα, σηματοδοτούν το τέλος της εποχής των πανάκριβων πλατφορμών μάχης, αγορασμένων από το εξωτερικό και τον εγκλωβισμό σε ένα μοντέλο μάχης που βασίζεται σε αυτές. Αυτή δεν είναι μια υποκειμενική άποψη του γράφοντος, αλλά εκφράζεται πλέον σε μια σειρά από επιχειρησιακές αντιλήψεις, δόγματα και μεθοδολογίες που αναπτύσσονται διεθνώς από τα πιο προηγμένα στρατεύματα του πλανήτη, μεταξύ αυτών και το αμερικανικό.

Μια από τις νεότερες και πιο προωθημένες αντιλήψεις είναι αυτή που ονομάζεται “Πόλεμος Ψηφιδωτού” (Mosaic Warfare) που αναπτύσσεται από την Υπηρεσία Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων του Πενταγώνου (DARPA), η οποία είναι και η ατμομηχανή της έρευνας και ανάπτυξης προηγμένων τεχνολογιών στις ΗΠΑ. Μεταξύ των άλλων, είναι δημιουργός και του Διαδικτύου.

Η DARPA λοιπόν και οι αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις θεωρούν ότι η φιλοσοφία πολεμικής δράσης που βασίζεται σε ακριβές πλατφόρμες μάχης (μαχητικά αεροσκάφη, πλοία επιφανείας, συστήματα αεράμυνας σαν το Patriot ή το S-400 κλπ) έχει αγγίξει πλέον τα όρια της για μια σειρά από λόγους. Ο σημαντικότερος είναι ότι οι πλατφόρμες αυτές γίνονται ολοένα και πιο ακριβές στην απόκτηση και συντήρησή τους και δύσκολα αναπληρώσιμες σε περίπτωση απώλειάς τους.

Επίθεση σμήνους

Ένας ακόμη λόγος είναι ότι τα “παραδοσιακά” οπλικά συστήματα αντιμετωπίζουν νέου τύπου απειλές, όπως μπορεί να είναι πολυάριθμες ομάδες αεροχημάτων ή σκαφών επιφανείας σε δομές σμήνωσης (swarming), περιφερόμενα πυρομαχικά (loitering munitions), μαζικά πλήγματα πυροβολικού από πολύ μεγάλες αποστάσεις, βαλλιστικοί πύραυλοι διαφόρων τύπων, πύραυλοι cruise υψηλής υπερηχητικής ταχύτητας ή και υπέρ-υπερηχητικής (hypersonic) κλπ.

Οι απειλές αυτές δύσκολα αντιμετωπίζονται από τα “παραδοσιακά” οπλικά συστήματα, λόγω ασυμμετρίας μεγεθών και ικανοτήτων. Για παράδειγμα, μαζικές επιθέσεις από σμήνη αυτοκτονικών ρομποτικών αεροχημάτων, ή φθηνών πυραύλων cruise, μπορούν να αδρανοποιήσουν πανάκριβα συστήματα αεράμυνας, όπως είναι οι Patriot ή οι S-400. Κι αυτό, ακριβώς γιατί δύσκολα μπορούν να εντοπιστούν και να προσβληθούν από αυτά, κυρίως λόγω μεγέθους, αλλά και του χαμηλού προφίλ πτήσης.

Χάρη, μάλιστα, στους μεγάλους τους αριθμούς, μπορούν να επιτύχουν κορεσμό ακόμη και σε άκρως αποτελεσματικά συστήματα αεράμυνας μικρού βεληνεκούς, όπως είναι το Pantsir S1. Αυτό είδαμε να συμβαίνει στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, στη Λιβύη, αλλά και στη Σαουδική Αραβία, της οποίας η πανάκριβη και υψηλής τεχνολογίας αεράμυνα επανειλημμένως παραβιάστηκε από τα πρωτόγονα όπλα των Χούτι.

Από “φονικές αλυσίδες” σε “φονικούς ιστούς”

Οι Αμερικανοί ανησυχούν για την τρωτότητα των “φονικών αλυσίδων” (Kill Chains) στα μελλοντικά πεδία μαχών. Συγκεκριμένα, τελικός στόχος κάθε πολεμικής δομής είναι η άσκηση κάποιων καταστρεπτικών ή αποδιοργανωτικών αποτελεσμάτων στον αντίπαλο (destructive και disruptive αντιστοίχως). Για να επιτευχθούν αυτά τα αποτελέσματα πρέπει να μεσολαβήσουν διάφορα στάδια δράσεων. Αυτή ακριβώς είναι η “φονική αλυσίδα”.

Οι Αμερικανοί λοιπόν ανησυχούν πως μπορεί να υπάρξει σπάσιμο σε κάποιους κρίκους αυτών των αλυσίδων από δράσεις του εχθρού. Για παράδειγμα, βαλλιστικοί πύραυλοι ή πύραυλοι cruise διασποράς ειδικών υποπυρομαχικών αδρανοποίησης διαδρόμων αποπροσγείωσης (όπως ήταν τα πυρομαχικά KRISS που μετέφερε ο ευρωπαϊκός πύραυλος cruise Apache, πρόγονος του SCALP EG), μπορεί να θέσουν εκτός λειτουργίας, έστω για μικρό χρονικό διάστημα, ένα αεροδρόμιο, εμποδίζοντας τα μαχητικά αεροσκάφη να απογειωθούν.

Άρα, η φονική αλυσίδα σπάει και ο αντίπαλος έχει ένα πλεονέκτημα, πιθανώς κρίσιμης σημασίας, ιδιαίτερα σε μια κατηγορία πολεμικών συγκρούσεων υπερυψηλής έντασης και πολύ μικρής διάρκειας (swift (E)HIC), οι οποίες ενδέχεται να παίξουν σημαντικό ρόλο στα γεωστρατηγικά δρώμενα του κοντινού μέλλοντος. Αυτές είναι πολεμικές μεθοδολογίες που στοχεύουν να επιφέρουν πολύ γρήγορα αποτελέσματα σε μια σύγκρουση μεταξύ ομόλογων αντιπάλων (peer opponents), «κάτω από το πυρηνικό κατώφλι», πριν δηλαδή ενεργοποιηθούν οι μηχανισμοί πυρηνικής αποτροπής.

Ο “Πόλεμος Ψηφιδωτού”

Έτσι, λοιπόν, οι Αμερικανοί επιδιώκουν την αντικατάσταση των “φονικών αλυσίδων” από “φονικούς ιστούς” (Kill Webs), δηλαδή αποκεντρωτικές δομές άσκησης αποτελεσμάτων, οι οποίες δεν θα έχουν κεντρικά σημεία. Ως εκ τούτου, η προσβολή τους δεν μπορεί να οδηγήσει σε αδρανοποίηση, ενώ για την προσβολή των στόχων θα υπάρχουν πολλές και επικαλυπτόμενες επιλογές.

Βασική φιλοσοφία σ’ αυτό που ονομάζεται “Πόλεμος Ψηφιδωτού” είναι η αποσάθρωση της μαχητικής δομής του αντιπάλου στις βασικές της “ψηφίδες”. Αισθητήρες και όπλα θα διασυνδέονται μεταξύ τους και θα αλληλοκαλύπτονται, έτσι ώστε να μπορούν να επιφέρουν πλήγματα στον εχθρό από πολλές κατευθύνσεις και με πολλούς τρόπους. Ταυτόχρονα, τα στοιχεία της στρατιωτικής δομής που θα προσβάλλονται από τον εχθρό δεν θα δημιουργούν κενά γιατί θα καλύπτονται από τα άλλα στοιχεία του δικτύου.

Στο σχήμα αυτό θα συμμετέχουν φυσικά και οι υπάρχουσες ή και μελλοντικές “παραδοσιακές” πλατφόρμες μάχης, αλλά μεγάλη έμφαση δίδεται και σε νέα μικρά και χαμηλού κόστους συστήματα που θα διατίθενται σε μεγάλους αριθμούς. Τέτοια είναι αυτόνομα πυρομαχικά, ρομποτικές πλατφόρμες κλπ. έτσι ώστε να επιτυγχάνεται “διεσπαρμένη φονικότητα” (distributed lethality).

Αποκεντρωτικές μεθοδολογίες πολέμου

O “Πόλεμος Ψηφιδωτού” συνδυάζεται με τις μεθοδολογίες της Πολυχωρικής Μάχης (Multi Domain Battle / MDB) και των “Διαχωρικών Πυρών” (Cross Domain Fires). Δηλαδή, για να υλοποιηθεί η αντίληψη της Πολυχωρικής Μάχης πρέπει να υπάρχουν συστήματα και μεθοδολογίες άσκησης πληγμάτων σε όλους τους χώρους μάχης (ξηρά, θάλασσα, αέρας, διάστημα και κυβερνοχώρος).

Αυτό σημαίνει κατάργηση των στεγανών μεταξύ των Κλάδων (Στρατός Ξηράς, Ναυτικό, Αεροπορία), ώστε να επιτυγχάνονται συνέργειες πολύ πιο πέρα από αυτό που ονομάζουμε Διακλαδικότητα. Στο πλαίσιο αυτής της λογικής αναπτύσσονται συστήματα όπως είναι ο διάδοχος του πυραύλου ATACMS, ο PrSM, που έχουμε εξετάσει στο παρελθόν, ο οποίος θα μπορεί να προσβάλει τόσο χερσαίους όσο και θαλάσσιους στόχους, κινητούς και στατικούς.

Ο “Πόλεμος Ψηφιδωτού” είναι από τη φύση του μια αντιιεραρχική φιλοσοφία μάχης, που αποσκοπεί στην “υπεροχή απόφασης” (decision superiority) έναντι του αντιπάλου. Αυτό επιτυγχάνεται δια της εφαρμογής μιας αποκεντρωτικής μεθοδολογίας διοίκησης, η οποία δίνει μεγάλα περιθώρια ανάληψης πρωτοβουλιών στους τοπικούς διοικητές και αναφέρεται ως “Διοίκηση δια της Αποστολής” (Mission Command), σε συνδυασμό με υποβοήθηση από τεχνητή νοημοσύνη.

Αποκεντρωμένη διοίκηση μάχης

Οι Αμερικανοί, αν και λάτρεις του συγκεντρωτικού τρόπου διοίκησης εν πολέμω, προχωρούν σε αυτήν την αποκεντρωτική λογική, θεωρώντας ότι στα πεδία των μαχών του μέλλοντος, δεν θα απολαμβάνουν των στιβαρών επικοινωνιών και των πολύπλοκων δομών διοίκησης και ελέγχου, που θεωρούν δεδομένες σήμερα. Κι αυτό, εξαιτίας της προόδου που έχουν κάνει οι αντίπαλοί τους στις ικανότητες ηλεκτρονικού πολέμου και κυβερνοπολέμου (CEMA).

Οι αντίπαλοί τους έχουν κάνει πρόοδο και στην ανάπτυξη όπλων ηλεκτρομαγνητικού παλμού (ΕΜΡ) και μικροκυμάτων υψηλής ενέργειας (ΗΡΜ), που μπορούν να προσβάλουν τις αμερικανικές ηλεκτρονικές υποδομές. Επίσης, την πιθανή προσβολή των διαστημικών τους συστημάτων από αντιδορυφορικά όπλα, ή ακόμη και εξαιτίας της περιορισμένης χρήσης πυρηνικών όπλων στα αρχικά στάδια μιας σύγκρουσης. Αυτί οι Αμερικανοί ειδικοί το θεωρούν πιθανό στο πλαίσιο στρατηγικών «κλιμάκωσης με σκοπό την αποκλιμάκωση» (escalate to de-escalate), όπως έχουμε εξετάσει σε προηγούμενα άρθρα.

Εν παραλλήλω, με αυτήν την αποκεντρωτική μεθοδολογία οι ΗΠΑ ευελπιστούν να επιτύχουν υπερκέραση του αντιπάλου στην ταχύτητα λήψης αποφάσεων, στον λεγόμενο “κύκλο του Boyd” ή OODA loop (από τα αρχικά των λέξεων observe, orient, decide, act). Κι αυτό, σε συνδυασμό με την ευελιξία που θα προσφέρει ο “Πόλεμος Ψηφιδωτού” στη λήψη αποφάσεων, δεδομένου ότι παρέχει στους διοικητές πολλές εναλλακτικές λύσεις για την επίτευξη του στόχου τους, αντί για μια γραμμική αλληλουχία ενεργειών που συνθέτουν τους κρίκους μιας “φονικής αλυσίδας”.

Αντιγράφουν τους Ιρανούς;

Αξίζει να επισημανθεί ότι πριν από αρκετά χρόνια, πολύ πριν επινοηθεί ο “Πόλεμος Ψηφιδωτού” από την DARPA, το Σώμα των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) είχε αναπτύξει μια παρόμοια φιλοσοφία επιχειρήσεων, ακριβώς με το ίδιο όνομα. Όπως οι Αμερικανοί, έτσι και οι Ιρανοί έδιναν έμφαση στην αποκεντρωτική δομή και τη διάσπαση των δυνάμεών τους σε ολοένα και μικρότερες ψηφίδες μάχης, οι οποίες θα λειτουργούσαν αυτόνομα.

Αυτή ήταν μια επιλογή που έγινε για να αντιμετωπιστεί η αναπόφευκτη διάλυση της ιρανικής κεντρικής δομής διοίκησης και ελέγχου από τις αεροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ σε περίπτωση πολέμου. Η βασική διαφορά με την αμερικανική προσέγγιση ήταν ότι οι Ιρανοί δεν βασίζονταν στην τεχνητή νοημοσύνη, ή σε οποιαδήποτε άλλη κατηγορία υψηλής τεχνολογίας για να συντονίζουν τις “ψηφίδες” τους.

Είναι πολύ ενδιαφέρον πως δύο χώρες με διαμετρικά αντίθετες φιλοσοφίες μάχης και ικανότητες, που είναι δυνητικοί αντίπαλοι, κατέληξαν σε δύο συγγενή δόγματα μάχης, με το ίδιο όνομα μάλιστα. Το γεγονός αυτό μας δείχνει ότι ο παραδοσιακός τρόπος πολέμου και εξοπλισμών, που βασίζεται στις ακριβές πλατφόρμες μάχης, οδηγείται όντως στη δύση του και θα πρέπει, κάποια στιγμή, να το αντιληφθούμε και στην Ελλάδα. Πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που ο εχθρός δείχνει να είναι εξαιρετικά ενημερωμένος για τις εξελίξεις στην στρατιωτική επιστήμη και αναπτύσσει πολεμικές τεχνολογίες που μπορούν να λειτουργήσουν ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο.

Σαν να σχεδιάστηκαν για την Ελλάδα

Μετά τις (αναγκαίες και ορθές) αγορές των Rafale, των φρεγατών και των κορβετών, λοιπόν, πρέπει να κάνουμε το επιτακτικό άλμα στο μέλλον, επενδύοντας σε εγχώριες νέες τεχνολογίες και μεθοδολογίες, δημιουργημένες από “εμάς για εμάς”. Όχι να επιμείνουμε, με φετιχιστική εμμονή, σε κάποια πανάκριβη αγορά “υπερόπλων” αμφίβολης επιχειρησιακής αξίας.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι τόσο οι αντιλήψεις της Πολυχωρικής Μάχης και των Διαχωρικών Πυρών, όπως και του “Πολέμου Ψηφιδωτού”, είναι σαν να έχουν σχεδιαστεί κατά παραγγελία της Ελλάδας για να εφαρμοστούν στο σύνθετο, ενιαίο και αδιαίρετο, χερσαίο, θαλάσσιο και αεροπορικό περιβάλλον του Αιγαίου, όπως έχουμε υποστηρίξει και σε προηγούμενα άρθρα στο SLpress . Η δε αρχιπελαγική δομή του Αιγαίου προσφέρει τον καμβά, πάνω στον οποίο μπορεί να σχηματοποιηθεί ο φονικός ιστός που στοχεύει να αναπτύξει η μεθοδολογία του Πολέμου Ψηφιδωτού.

Τέλος, σε αντίθεση με ό,τι φαίνεται να πιστεύουν πολλοί για την οικοδόμηση αυτών των ικανοτήτων δεν χρειάζονται υπερεξελιγμένες τεχνολογίες, τις οποίες κατέχουν οι Αμερικανοί και εμείς δεν μπορούμε να αποκτήσουμε ή να αναπτύξουμε. Ούτε απαιτούνται πολλά χρήματα και χρόνια έρευνας και ανάπτυξης. Αντιθέτως, εύκολα και σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα μπορούν να αναπτυχθούν εν Ελλάδι, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, αξιοποιώντας πρωτίστως εμπορικά διαθέσιμες τεχνολογίες (COTS), που σε βάθος χρόνου θα συνεισφέρουν και δεν θα επιβαρύνουν την εθνική οικονομία.