Διαδίκτυο δίχως ηλικία αλλά με περισσότερη ασφάλεια

Διαδίκτυο δίχως ηλικία αλλά με περισσότερη ασφάλεια

Πρώτη καταχώρηση: Πέμπτη, 15 Απριλίου 2021, 06:23

του Γιώργου Παπαπροδρόμου, Υποστρατήγου ε.α., Πτυχιούχου Νομικής ΑΠΘ, Ειδικού σε θέματα αντιμετώπισης Κυβερνοεγκλήματος.

Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών κατά τις τελευταίες δεκαετίες, δημιούργησαν με νέα, συνδεδεμένη όσο ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία, πραγματικότητα.

Remaining Time-0:22

Fullscreen

Mute

Η τεχνολογία φέρνει αρκετές υπέροχες υποσχέσεις, με τους δημιουργούς της να εξυμνούν τα επιτεύγματα και τα αποτελέσματά της, αλλά ταυτόχρονα φέρνει και μια σειρά από προκλήσεις και κινδύνους (Harari, 2018, p. 16)

Το διαδίκτυο όπως το γνωρίζουμε στη σημερινή του μορφή έχει ηλικία (συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο με αιχμή τη δεκαετία του 1990) και οι πρωτεργάτες του (όχι μόνο ένα άτομο ή ένα κράτος αλλά πλειάδα διαφορετικών ατόμων) είναι σήμερα άτομα της τρίτης ηλικίας (με ορισμένους από αυτούς να έχουν αφήσει πέρα από την παρακαταθήκη τους και τη φυσική τους παρουσία).

Σχεδιάσθηκε για να προωθήσει την επικοινωνία στις ανθρώπινες κοινωνίες, την ελευθερία της έκφρασης, την προώθηση και διακίνηση ιδεών και αξιών, υπηρεσιών και προϊόντων που θα συμβάλλουν στην καλυτέρευση της ζωής των ανθρώπων (Jarque, et al., 2017, p. 120).

Κι όλα αυτά μπορούν να υλοποιηθούν μέσα από την έννοια της ψηφιακής προσβασιμότητας .

Όταν λέμε ψηφιακή προσβασιμότητα εννοούμε ότι καθετί που έχει σχεδιασθεί στην νέα τεχνολογική πραγματικότητα (ιστότοποι, λογισμικά, εφαρμογές, υλισμικά, εργαλεία) αναπτύσσεται με τέτοιο τρόπο ώστε όλα τα άτομα να μπορούν να κάνουν χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει το κάθε επιμέρους στοιχείο[1].

Η διασύνδεση στο νέο ψηφιακό περιβάλλον επιτυγχάνεται με τη χρήσηδισεκατομμυρίων συσκευών κυρίως κινητών τηλεφώνων, φορητών υπολογιστών, προσωπικών υπολογιστών, αλλά και άλλων συσκευών όπως έξυπνα ρολόγια, έξυπνες τηλεοράσεις και άλλες συσκευές.

Συμβαίνει αυτό σήμερα και σε ποιο ποσοστό;

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία (βλ. Εικόνα 1) δείχνουν ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 40,5%) να μη μετέχει σ αυτή την συνδεδεμένη πραγματικότητα παρόλη την πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, δείγμα της τεχνολογικής ανισότητας αλλά και της κοινωνικής ανισότητας.

Σε 4,66 δις ανέρχονται οι χρήστες του Διαδικτύου σήμερα ενώ 3,1 δις άτομα δεν μπορούν να συνδεθούν.

Το γεγονός αυτό συνιστά το λεγόμενο «ψηφιακό χάσμα» (digitaldivide), το οποίο θίγει άτομα και χώρες που τα χαρακτηρίζει η φτώχεια, έχοντας και ταξικό πρόσημο (Cull, et al., 2021, p. 166) βλ. Εικόνα 2

Το ίδιο χάσμα υπάρχει σε επίπεδο φύλου αφούσε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 250 εκατομμύρια λιγότερες γυναίκες χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο σε σχέση με τους άντρες(Cull, et al., 2021, p. 164).

Στα άτομα του ψηφιακού περιθωρίου περιλαμβάνονται οι ηλικιωμένοι, άτομα με αναπηρία, άτομα με χαμηλό εισόδημα, αγροτικοί πληθυσμοί (αγρότες, κτηνοτρόφοι, ψαράδες)(Jarque, et al., 2017, p. 122).

Το ψηφιακό χάσμα στην ηλικιακή του διάσταση τείνει να διευρυνθεί μέσα από την επικράτηση ενός στερεοτύπου ότι το ηλικιωμένο άτομο δεν έχει την ικανότητα να προσαρμοσθεί στο νέο ψηφιακό περιβάλλον άρα είναι μάταιο να προσπαθήσει να ενταχθεί σ αυτό (Fuente-Núñez, et al., 2021, p. 29).

Το λεγόμενο χάσμα γενεών δημιουργεί επίσης μια διαφοροποίηση και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των συνδεδεμένων ατόμων αφού το τοπίο δεν είναι ομοιόμορφο σε επίπεδο χρηστών κι αυτό οφείλεται και στα διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, με σημαντικό το ρόλο της εκπαίδευσης .

Η έννοια του ηλικιωμένου, πέρα από την χρονολογική ηλικία και τη βιολογική διαδικασία γήρανσης, συνδέεται με το κοινωνικό πλαίσιο της κάθε κοινωνίας και των αντιλήψεων της (Rights, 2018, p. 6).

Το νομικό καθεστώς και το πλαίσιο προστασίας για τα ηλικιωμένα άτομα

Τόσο στην ελληνική έννομη τάξη όσο και στην αντίστοιχη  διεθνή κι ευρωπαϊκή, η προστασία των ηλικιωμένων ατόμων πηγάζει από μια σειρά διατάξεων[2] (Σύνταγμα, νόμοι, οδηγίες, διεθνείς συνθήκες[3]), μέσα από την οπτική της ίσης μεταχείρισης των ατόμων, δίχως καμία διάκριση είτε άμεση είτε έμμεση, βάσει κάποιων χαρακτηριστικών στα οποία ο νομοθέτης εντάσσει και την ηλικία.

Χαρακτηριστική είναι η νομολογιακή περίπτωση στην Ιρλανδία,Martinv. EsplanadeHotelκατά την οποία ο ηλικιωμένος διάδικος (Martin) προσέφυγε στη δικαιοσύνη κατά μιας επιχείρησης (ξενοδοχείο) για συμπεριφορά έμμεσης διάκρισης σε παρεχόμενη υπηρεσία (δωμάτιο ξενοδοχείου) σε τιμή ακριβότερη από εκείνη της διαδικτυακής κράτησης.  Ο ηλικιωμένος ενάγων επικαλέστηκε αυτή τη διάκριση, παρέχοντας στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι ηλικιωμένοι έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υπολογιστών και να διαθέτουν δεξιότητες τεχνολογίας πληροφοριών, ουσιαστικά επικαλούμενος το ψηφιακό χάσμα(Dewhurst, 2020, p. 106).

Στο νομικό διάλογο είναι απαίτηση πλέον της διεθνούς κοινότητας(από τουλάχιστον 140 χώρες σε όλο τον πλανήτη)η υπογραφή μιας συνθήκης για την προστασία των ηλικιωμένων ατόμων[4].

Τι πρέπει να γίνει σε σχέση με τα ηλικιωμένα άτομα;

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, στην μεταπανδημική περίοδο θα πρέπει οι τοπικές κοινωνίες και τα κράτη να αναλάβουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ένταξης των ηλικιωμένων ατόμων, με την περαιτέρω αξιοποίηση κι ενίσχυση των κοινωνικών τους δομών, να ενθαρρύνουν τον ψηφιακό γραμματισμό,κάνοντας κατανοητό ότι η διαδικτυακή πραγματικότητα και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές μπορεί να είναι εύκολες, αξιόπιστες και ασφαλείς, γεφυρώνοντας το όποιο χάσμα(Freije-Rodríguez, et al., 2020, pp. 165,166).

Η χρονική στιγμή της υγειονομικής κρίσης με τα πανδημικά χαρακτηριστικά έφερε στο προσκήνιο για όλες τις χώρες δυο κρίσιμες έννοιες, όπως αυτή τηςτηλεκπαίδευσης και τηςτηλεργασίας, δοκιμάζοντας τα όρια της κοινωνικού μας ρόλου, που μας θέλει αριστοτελικά να είμαστε φύσει και θέσει κοινωνικά όντα (όπου δεν υπάρχει η  έννοια της απόστασης)[5].

Στην πραγματικότητα αυτή τα ηλικιωμένα άτομα ένιωσαν όσο ποτέ την ανάγκη να συνδεθούν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα (εγγόνια, παιδιά και φίλους), να ζητήσουν αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τα θέματα υγείας που ήταν και θα είναι στην επικαιρότητα, να συνδιαλλαγούν μέσω των νέων τεχνολογιών (αγορά προϊόντων και τραπεζικές συναλλαγές). Ωστόσο, κυβερνοεγκληματίες έκαναν την παρουσία τους αισθητή[6], εκμεταλλευόμενοι τις ιδιαίτερες συνθήκες της πανδημίας αλλά και του ψηφιακού αναλφαβητισμού των ηλικιωμένων ατόμων.

Τα ηλικιωμένα άτομα, μη εξοικειωμένα με την τεχνολογία ανατρέχουν για βοήθεια στο κοντινό τους περιβάλλον, τα παιδιά τους ανησυχούν για την διαδικτυακή ζωή των γονιών τους, δίχως την κατάλληλη ενημέρωση για τις απειλές του κυβερνοχώρου είναι ευάλωτα στους κυβερνοεγκληματίες[7].

Για το λόγο αυτό οι αρμόδιες αρχές επιβολής του νόμου υλοποίησαν και υλοποιούν εκστρατείες ενημέρωσης[8] και πρόληψης με αναλυτικές οδηγίες προς τα ηλικιωμένα άτομα και το περιβάλλον τους (κυρίως στο χώρο των απατών με μια ποικιλομορφία των μεθόδων δράσης), προτρέποντας την αναφορά των Κυβερνοεγκλημάτων από τα θύματα.

Στην κατεύθυνση της στοχευμένης  ενημέρωσης για τα ηλικιωμένα άτομα[9] που συνδέονται στον κυβερνοχώρο ή θα θελήσουν να συνδεθούν,ιδιαίτερο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει, για την ελληνική πραγματικότητα, το ίδιο το κράτος με την Ψηφιακή Ακαδημία Πολιτών[10], η οποία τη στιγμή αυτή το μόνο σχετικό υλικό που έχει αναρτήσει είναι σχετικό για τα άτομα με αναπηρία[11].

Την προσπάθεια αυτή μπορεί να αγκαλιάσει και η επιστημονική κοινότητα με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, κοινωνικές δομές, ειδικά προγράμματα που εκπονούνται από την ΕΕ[12]), εμπλουτίζοντας το υλικό που υπάρχει στην συγκεκριμένη πλατφόρμα.

Τα ηλικιωμένα άτομα δικαιούνται να έχουν πρόσβαση σ ένα ασφαλέστερο διαδίκτυο – Η οπτική της ΕΕ

Η ΕΕ[13]γενικότερα έχει προτεραιοποιήσει την υποστήριξη των ηλικιωμένων ατόμων, αποτελώντας το 19,2 % του πληθυσμού της[14], προωθώντας την αλληλεγγύη και την ευθύνη μεταξύ των γενεών, μέσα από την υιοθέτηση της σχετικής ατζέντας[15].

Ο ψηφιακός γραμματισμός ή αλφαβητισμός ειδικότερα σε αγροτικές περιοχές[16], είναι αναγκαίος για τη ζωή των ηλικιωμένων ατόμων της ΕΕ, σ έναν ψηφιοποιημένο κόσμο. Τα άτομα πρέπει να εκπαιδεύονται σε όλες τις ηλικίες και να αποκτούν τις βασικές αλλά και τις προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες[17] σε μια οικονομία και κοινωνία που διαρκώς μετασχηματίζεται.

Η ενίσχυση των δομών εκπαίδευσης και κατάρτισης, οι βέλτιστες πρακτικές και οι οργανωτικές αλλαγές που απαιτούνται,μέσα από την καινοτομία και τη διάθεση των σχετικών πόρων, μπορούν να βοηθήσουν περισσότερο τα ηλικιωμένα άτομα από την κοινωνική απομόνωση, κάνοντας το διαδίκτυο προσβάσιμο και πιο φιλικό για όλους.

Το πιο σημαντικό όμως κέρδος για τις κοινωνίες που υποστηρίζουν τα ηλικιωμένα άτομα στην διαδικτυακή πραγματικότητα, για μεγαλύτερη ασφάλεια, είναι το μήνυμα της ανθρώπινης αλληλεγγύης, της ανθρωποκεντρικής χρήσης των νέων τεχνολογιών, που δίνουν έμφαση στις ανθρώπινες αξίες (ελευθερία, δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα).

Ο χρόνος κυλά για όλους μας γρήγορα και γι αυτούς που δημιούργησαν και υποστηρίζουν το διαδίκτυο και για αυτούς που το χρησιμοποιούν, κι όπως επισημαίνει ένας από τους πρωτεργάτες του, ο TimBernesLee[18], η καθολικότητα του Διαδικτύου και η προσβασιμότητα του από όλους τους ανθρώπους είναι ίσως η πιο σημαντική πτυχή του.

Αναφορές

Cull, R., Foster, V. & Jolliffe, D., 2021. World Development Report 2021: Data for better lives, Washington: The World Bank.

Dewhurst, E., 2020. Age discrimination law outside the employment field, Luxembourg: European Union – Directorate-General for Justice and Consumers.

Freije-Rodríguez, S. και συν., 2020. Poverty and Shared Prosperity 2020: Reversals of Fortune, Washington: The World Bank.

Fuente-Núñez, V. d. l. και συν., 2021. Global report on ageism, Geneva: World Health Organization.

Harari, Y. N., 2018. 21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα. s.l.:Αλεξάνδρεια.

Jarque, C. και συν., 2017. Working Group on Education: Digital skills for life and work, s.l.: UNESCO -ITU.

Rights, Τ. E. U. A. f. F., 2018. Shifting perceptions: towards a, Luxembourg: Τhe European Union Agency for Fundamental Rights.

[1]https://www.w3.org/WAI/fundamentals/accessibility-intro/

[2] Άρθρο 21 Συντάγματος 1975/1986/2001/2008/2019, Ν 4443/2016 ΦΕΚ Α 232, 2000/43/ΕΚ, Άρθρο 14 ΕΣΔΑ, άρθρο 13 Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων

https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2018-fundamental-rights-report-2018-focus_en.pdfσελ.21

[3]https://www.coe.int/en/web/human-rights-intergovernmental-cooperation/promotion-of-human-rights-of-older-persons

[4]https://age-platform.eu/campaign/eu-leads-rallying-un-convention?fbclid=IwAR0YWrfYZpLEYH-nGtw3OrvuzjoJqLa5BUY3rrXZGqVtZ6xsGcQ4pBxio7I

[5]https://www.ethnos.gr/apopseis/143794_kybernoasfaleia-kai-ekpaideysi-se-mia-syghroni-koinonia-stohoi-kai-proteraiotites

[6]https://www.europol.europa.eu/newsroom/news/crime-against-elderly-four-arrests-in-germany-and-poland&https://www.infosecurity-magazine.com/news/elderly-online-uk-lose-four/

[7]https://media.kasperskycontenthub.com/wp-content/uploads/sites/45/2018/03/08233606/Report_Over-55s_Online_ENG.pdf

[8]http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=132&Itemid=125&lang&https://www.fbi.gov/scams-and-safety/common-scams-and-crimes/elder-fraud

[9] Που αποτελούν το 21,3% του πληθυσμού της χώρας

[10]https://nationaldigitalacademy.gov.gr/

[11]https://nationaldigitalacademy.gov.gr/diadiktyo-2/odhgies-anaptykshs-ekpaideutikou-ylikou-prosbasimou-apo-atoma-me-anaphria-115

[12]https://age-platform.eu/project/digitol&https://www.youtube.com/watch?v=40Iwd6dN2O8&t=2s

[13]https://ec.europa.eu/eip/ageing/home_en.html

[14]https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/elderly/index.html

[15]https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/1_en_act_part1_v8_0.pdf

[16]https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/1_en_act_part1_v8_0.pdf σελ. 18

[17]https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2020/EL/COM-2020-624-F1-EL-MAIN-PART-1.PDF σελ. 12

[18]https://www.w3.org/WAI/fundamentals/accessibility-intro/

Τελευταία ενημέρωση: Πέμπτη, 15 Απριλίου 2021, 06:28