ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Ο ΜΕΓΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Ο ΜΕΓΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ

«Το ελληνικό έθνος σύγκειται εν των ανθρώπων οίτινες από αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, δεν έπαυσαν ομολογούντες την Ορθόδοξον Πίστη και την γλώσσα των πατέρων αυτών λαλούντες και διέμειναν υπό την πνευματική ή κοσμική δικαιοδοσία της Εκκλησίας των, όπου εν τη Τουρκία και αν κατοικώσι». 

Με τα λόγια αυτά ο Ιωάννης Καποδίστριας δήλωνε την ταυτότητα των Ελλήνων. Ποιοι είναι, ποια η καταγωγή τους και ποια τα στοιχεία ή οι πυλώνες που αποδεικνύουν την ιστορική τους συνέχεια: η Ορθόδοξη πίστη και η ελληνική γλώσσα. Ποιος ήταν όμως ο «φραγκοφορεμένος» Επτανήσιος πολιτικός που πέραν της Ελλάδας μνημονεύεται στη Ρωσία, την Ελβετία και την Πολωνία; Ποια η συμβολή του στη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους;

Ο Καποδίστριας γεννήθηκε το 1776 στην Κέρκυρα. Ο πατέρας του ήταν ο αριστοκράτης κόμης Αντώνιος Μαρία Καποδίστριας ή Αντωνομαρίας. Η μητέρα του Διαμαντίνα καταγόταν από την Κύπρο και ήταν και εκείνη αριστοκρατικής καταγωγής. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον η ζωή του νεαρού Ιωάννη δε θα γινόταν παρά να λάβει μόρφωση και παιδεία που ξεπερνούσε κατά πολύ το μέσο Έλληνα της εποχής. Να τονίσουμε πως τα Επτάνησα δεν γνώρισαν φρικτή οθωμανική δουλεία αλλά ενετοκρατία, γαλλοκρατία, ρωσοκρατία και τέλος αγγλοκρατία έως και την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό το 1864. Έτσι έμαθε λατινικά, ιταλικά και γαλλικά. Στη συνέχεια σπούδασε ιατρική στην Πάντοβα και με την επιστροφή του στην Κέρκυρα άσκησε το ιατρικό επάγγελμα, μένοντας γνωστός ως «ιατρός των φτωχών».

Στα 1800 ιδρύθηκε υπό ρωσική και οθωμανική εποπτεία η Επτάνησος Πολιτεία, η οποία και αποτελεί το πρώτο αυτόνομο ελληνικό κράτος. Και από τότε ξεκινάει η εμπλοκή του κόμη στα κοινά. Στάλθηκε το 1801 από τη Γερουσία στην Κεφαλονιά για να αποκαταστήσει την τάξη. Το 1803 ανέλαβε τη θέση του γραμματέα εξωτερικών υποθέσεων και το 1807 ανέλαβε την πετυχημένη άμυνα της Αγίας Μαύρας (Λευκάδα) κατά του Αλή πασά. Εκεί σύναξε πλήθος κλεφταρματολών από την ηπειρωτική Ελλάδα και έχρισε τον Αντώνη Κατσαντώνη ως γενικό αρχηγό των ενόπλων. Ίσως ένα προμήνυμα της μελλοντικής ένοπλης δράσης για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Τον Ιούλιο όμως του ίδιου έτους τα Επτάνησα πέρασαν υπό γαλλική κυριαρχία και ο Καποδίστριας απάντησε θετικά στο κάλεσμα του τσαρικού υπουργού εξωτερικών για ανάληψη θέσης στο υπουργείο του. Το 1808 ξεκινάει το μακρινό ταξίδι για την Αγία Πετρούπολη και για μια σπουδαία καριέρα διπλωμάτη στην υπηρεσία του Ρώσου μονάρχη.

Ανήλθε σταδιακά στα σκαλιά της ρωσικής διπλωματίας και έφτασε έως το αξίωμα του υπουργού εξωτερικών αυτής. Οι δύο κορυφαίες του στιγμές ήταν αφενός η αποστολή στην Ελβετία όπου και άφησε μεγάλο το αποτύπωμα του στη συγγραφή του Συντάγματος, στον τρόπο οργάνωσης του κράτους και στην τήρηση ουδετερότητας των Ελβετών στους Ναπολεόντιους Πολέμους. Για τις υπηρεσίες του αυτές οι Ελβετοί των τίμησαν ως πολίτη σε πολλά καντόνια και ανδριάντες του υπάρχουν σήμερα σε όλη την ελβετική επικράτεια. Αφετέρου επιτυχία του θεωρείται η κόντρα με τον Αυστριακό καγκελάριο Μέτερνιχ και η συνεχής προσπάθεια για προβολή του ελληνικού ζητήματος στα σαλόνια της υψηλής διπλωματίας. Στα πλαίσια του συνεδρίου της Βιέννης το 1815 συνέβαλε στην ίδρυση του πολωνικού βασιλείου αλλά δεν μπόρεσε να αποτρέψει την απόφαση της Ιεράς Συμμαχίας για κατάπνιξη οποιασδήποτε επανάστασης στην Ευρώπη.

Το 1820 αρνήθηκε την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας γνωρίζοντας πως οι διεθνείς συνθήκες δεν ήταν ώριμες για μια εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση έστω και στην παρηκμάζουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Γνώστης των ευρωπαϊκών κεκτημένων, θεώρησε πως θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο το επαναστατημένο έθνος από το εξωτερικό, όπως και έπραξε. Επιπλέον ήταν ένα πολύ προβεβλημένο άτομο και η οποιαδήποτε κίνηση του παρακολουθούταν από αυστριακά μάτια. Πως θα μπορούσε να ενεργήσει μυστικιστικά σε ένα τόσο ελεγχόμενο περιβάλλον; Η Επανάσταση ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1821 στην Μολδοβλαχία καθώς οι Σύμμαχοι συνεδρίαζαν στο Λάυμπαχ. Η μη επέμβαση τους κατά των Ελλήνων και η ουδετερότητα τους ήταν έργο του Καποδίστρια. Προσπάθησε να πείσει μετέπειτα τον τσάρο να κηρύξει πόλεμο στην Τουρκία αλλά ο μονάρχης την απέρριψε. Έτσι, στις αρχές του 1822 δηλώνει παραίτηση και φεύγει για την Ελβετία με τη δικαιολογία της αναρρωτικής άδειας. Δεν μπορεί όμως να μεταβεί στην Ελλάδα και προσφέρει τις υπηρεσίες του από εκεί, στέλνοντας χρήματα στην πατρίδα και βοηθώντας Έλληνες της διασποράς.

Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα το 1827 τον εκλέγει Κυβερνήτη της Ελλάδας για 7 χρόνια. Αρχές του 1828 φτάνει στο Μοριά. Τι κατάφερε στα 3,5  σχεδόν χρόνια που ήταν Κυβερνήτης; Στον εξωτερικό τομέα κατάφερε να πετύχει την ανεξαρτησία και όχι αυτονομία του ελληνικού κράτους. Την επέκταση των συνόρων έως τη γραμμή Αμβρακικός- Παγασητικός. Την ουδετερότητα της Ελλάδας προς τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. Στον εσωτερικό τομέα παρέλαβε ένα χάος, μία ρημαγμένη από τον επταετή Αγώνα για ανεξαρτησία χώρα. Έκοψε νόμισμα – το φοίνικα-, ίδρυσε το Πανελλήνιο – γνωμοδοτικό όργανο-, διαίρεσε διοικητικά τη χώρα, τοποθέτησε νέα στελέχη στην κρατική δομή, ίδρυσε τη Σχολή Ευελπίδων, τη Γεωργική Σχολή, Ορφανοτροφείο, σχολεία, εισήγαγε την καλλιέργεια της πατάτας για να λύσει το πρόβλημα της πείνας, δημοσίευσε τον πρώτο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Κι όλο αυτό το έργο το επιτέλεσε αμισθί, μη φειδόμενος χρόνο και κόπο. Κατηγορήθηκε όμως από τους προεστούς, τους νησιώτες καραβοκύρηδες, τους Φαναριώτες και τους Μανιάτες πως ασκούσε συγκεντρωτική πολιτική και κατέλυσε το φιλελεύθερο πολίτευμα της Τροιζήνας. Ήταν όμως οι Έλληνες έτοιμοι για ένα τέτοιο πολίτευμα ή η όρεξη για εξουσία των προαναφερθέντων προκάλεσε την αντίδραση; Κρύβεται η Αγγλία πίσω από τη δολοφονία του – αυτουργοί ο αδερφός και ο γιος του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη- το 1831 στο Ναύπλιο ή όχι; Το γεγονός πως οι αντίπαλοι του ήταν δραστήριοι κατά την διακυβέρνηση του ενώ ελάχιστα έπραξαν κατά τη διάρκεια (έως το 1843) του επιβαλλόμενου από τις Δυνάμεις βασιλιά Όθωνα μας το μαρτυρά.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε όχι απλά ένας μεγάλος Έλληνας κυβερνήτης αλλά ένας μεγάλος παγκόσμιος διπλωμάτης. Οι επιτυχίες του στα ευρωπαϊκά πράγματα το μαρτυρούν. Πολλοί ιστορικοί αλλά και πολιτικοί επιστήμονες διερωτούνται πως θα ήταν η Ελλάδα αν δεν δολοφονούταν. Άλλοι πάλι δυστυχώς φτάνουν στο συμπέρασμα πως ήταν τύραννος και δικτάτορας. Στη σύγχρονη Ελλάδα που διάφορες φωνές μιλούν για συνωστισμό στη Σμύρνη, για παιδιά των Οθωμανών, για γενοκτονία κατά την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, για αλυτρωτισμό στο θέμα της Μακεδονίας από την πλευρά της Ελλάδας, όλα μπορούμε να τα περιμένουμε.

     Μιλτιάδης Παρλάντζας

   Υπλγός (ΕΜ), MSc, ΜΑ( c)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Α. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, Αθήνα: Ηρόδοτος, 5^η έκδοση, 2020
2. Δ. Κόκκινος, Η ελληνική Επανάσταση, τομ. 6, Αθήνα: Μέλισσα, 1976
3. Σ. Τρικούπης, Ιστορία της ελληνικής Επανάσταση, τομ.1, Αθήνα: Λιβάνη, 1993
4. Λ. Παπακώστας, Ένας Κυβερνήτης για την Ελλάδα, Αθήνα: Αγγελάκη, 2017